Męczliwość w czasie choroby onkologicznej i po zakończeniu leczenia – Jak możemy sobie pomóc?

Nadal częstym przekonaniem jest, że męczliwość to nieodłączny element choroby nowotworowej i trzeba z tym żyć. Okazuje się jednak, że istnieją skuteczne metody, które mogą znacząco zmniejszyć uczucie zmęczenia. Nowoczesne podejście do leczenia uwzględnia nie tylko walkę z nowotworem, ale także poprawę jakości życia pacjentów poprzez łagodzenie objawów takich jak męczliwość. Dzięki badaniom naukowym wiemy coraz więcej o tym, jak wspierać pacjentów w radzeniu sobie z tym problemem. Nie musisz cierpieć – z odpowiednią pomocą i wsparciem możesz poczuć się lepiej.

Męczliwość jest jednym z najczęstszych i najbardziej uciążliwych objawów, z jakimi borykają się pacjenci onkologiczni. W tym artykule przedstawiamy podsumowanie najnowszych rekomendacji ASCO – Towarzystwa Onkologii Klinicznej. Warto zaznaczyć, że wytyczne te wynikają z analizy badań naukowych oceniających skuteczność różnych interwencji, ale ich treść może nie mieć zastosowania do każdego pacjenta.

Skala Problemów ze Zmęczeniem

Szacuje się, że nawet 80% chorych na nowotwór doświadcza zwiększonej męczliwości, która znacząco wpływa na jakość życia. Objawy nadmiernej męczliwości to m.in.:

• brak energii; uczucie skrajnego zmęczenia, wyczerpania lub letargu,
• trudności w poruszaniu się; uczucie ciężkości lub powolności,
• trudności w myśleniu, zapamiętywaniu lub skupianiu uwagi,
• poczucie fizycznego, emocjonalnego i/lub umysłowego wyczerpania,
• brak uczucia wypoczęcia, nawet przy prawidłowej ilości snu.

Skuteczne Metody Łagodzenia Męczliwości

Badania naukowe wskazują na kilka skutecznych metod łagodzenia męczliwości u pacjentów onkologicznych:

Ćwiczenia Fizyczne

Regularna aktywność fizyczna jest jednym z najważniejszych elementów w zarządzaniu męczliwością. Ćwiczenia dostosowane do możliwości chorego mogą poprawić samopoczucie, zapobiegać utracie beztłuszczowej masy ciała i ogólnie poprawiać jakość życia. Wydaje się, że zalecany często oszczędny tryb życia i wycofywanie się z jakiejkolwiek aktywności fizycznej czy obowiązków dnia codziennego może przynieść więcej szkody niż pożytku.

Terapia Poznawczo-Behawioralna (CBT)

Terapia poznawczo-behawioralna ma udowodnione pozytywne efekty na samopoczucie pacjentów. CBT pomaga w zarządzaniu stresem, poprawie nastroju i zmniejszeniu poczucia zmęczenia. Dlatego rola psychoonkologa w czasie terapii przeciwnowotworowej jest niezwykle ważna. Dzięki rosnącej popularności psychoterapii coraz więcej osób może zwrócić się po niezbędną pomoc, nawet w placówce leczniczej. Wybierając jednak prywatny ośrodek wsparcia psychologicznego warto wcześniej dokładnie sprawdzić reputację miejsca i kwalifikacje osoby odpowiedzialnej za terapię. 

Metody Relaksacyjne

Techniki takie jak tai chi, qigong czy joga są skuteczne w łagodzeniu męczliwości, szczególnie po zakończeniu leczenia. Łączą one elementy ruchu, oddechu i medytacji, co pomaga w relaksacji i poprawie jakości życia. Przy okazji, podczas uczenia się nowych czynności możemy wspierać jakość funkcji poznawczych i dbać o mózg. 

Suplementy Diety

Z badań wynika, że żeń-szeń może wspierać łagodzenie męczliwości. Należy jednak pamiętać, że suplementy diety mogą wchodzić w interakcje z lekami oraz wywoływać skutki uboczne. Rynek suplementów diety w Polsce nie jest dostatecznie regulowany, więc warto zachować ostrożność.

Co Nie Działa?

Nie zaleca się stosowania L-karnityny, antydepresantów, środków pobudzających ani psychostymulantów w celu zarządzania objawami męczliwości. Brak jest wystarczających dowodów na skuteczność tych interwencji w łagodzeniu zmęczenia. Każdy element terapii leczniczej powinien być przedyskutowany z lekarzem prowadzącym.

Co wynika z wytycznych?

Objawy nadmiernej męczliwości nie muszą być nieodłącznym elementem choroby nowotworowej. Mogą być skutecznie łagodzone i wspierane podczas terapii. Kluczowe znaczenie ma opieka psychoonkologiczna, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna oraz aktywność fizyczna dostosowana do możliwości chorego. Ważne jest również unikanie leków i suplementów diety, które nie mają potwierdzonej skuteczności. Jeśli odczuwasz objawy męczliwości, skonsultuj się ze swoim lekarzem, aby omówić najlepsze metody zarządzania tym stanem

Autorka: Elwira Gliwska – dietetyk kliniczny

Źródła: 

1. Julienne E. Bower et al. Management of Fatigue in Adult Survivors of Cancer: ASCO–Society for Integrative Oncology Guideline Update. JCO 0, JCO.24.00541 DOI:10.1200/JCO.24.00541
2. ZEILINGER, Elisabeth L., et al. Prevalence and biopsychosocial indicators of fatigue in cancer patients. Cancer Medicine, 2024, 13.11: e7293. 
3. DE SOUZA, Bruna Cunha, et al. The influence of chemotherapy on nutritional status and oncological fatigue in cancer patients: Cross-sectional study. Journal of Human Growth and Development, 2024, 34.1: 95-103. 
4. LI, Ying, et al. Various interventions for cancer-related fatigue in patients with breast cancer: a systematic review and network meta-analysis. Frontiers in Oncology, 2024, 14: 1341927.
5. van der Schaaf, Marieke E., et al. „Disentangling pain and fatigue in chronic fatigue syndrome: a resting state connectivity study before and after cognitive behavioral therapy.” Psychological medicine 54.8 (2024): 1735-1748.