Nowy raport najwyższej Izby Kontroli ujawnił poważne problemy w funkcjonowaniu systemu onkologicznego w Polsce. Wnioski? Nierówności w dostępie do nowoczesnego leczenia, niewystarczające inwestycje w system opieki onkologicznej oraz opóźnienia we wdrażaniu kluczowych rozwiązań. To nie pierwsza taka diagnoza – od lat alarmujemy o tych problemach. Sprawdziliśmy, gdzie nasze analizy pokrywają się z ustaleniami NIK i co to oznacza dla pacjentów onkologicznych.
Brak jasno określonych celów i mierników sukcesu
Już w 2020 roku wskazywaliśmy na problem nieprecyzyjnie sformułowanych celów Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO).1 Pisaliśmy o tym również w naszym opracowaniu. “Realizacja Narodowej Strategii Onkologicznej w latach 2020-2023 okiem organizacji pacjenckiej: 2
“Brak jasno zdefiniowanych celów strategii, w tym celu nadrzędnego (za który przyjęto 5-letnie przeżycia od zakończenia terapii podczas gdy standardem jest mierzenie przeżyć od diagnozy i rozpoczęcia leczenia) oraz metod pomiaru postępów w ich realizacji to tylko niektóre z zarzutów stawianych wobec dokumentu.”
NIK potwierdza te obawy, pisząc:
„Nie określono wskaźników oceny jakości opieki onkologicznej wraz z ich wartością docelową, szczegółowego zakresu danych, służących do ich obliczenia, a także kluczowych zaleceń postępowania klinicznego.”
Dodaj chorym odwagi!
Pomagamy chorym na raka w finansowaniu terapii, konsultacji, badań i dojazdów do ośrodka leczenia, a także edukujemy i reprezentujemy pacjentów w debacie publicznej.
Bez precyzyjnych wskaźników trudno ocenić, w jakim stopniu strategia spełnia swoje założenia. Oraz czy rzeczywiście przekłada się na poprawę opieki nad pacjentami onkologicznymi.
Programy profilaktyczne nie przynoszą oczekiwanych efektów
Niska zgłaszalność na badania przesiewowe to kolejny problem, na który zwracaliśmy uwagę:
“Fatalnie przedstawia się sytuacja w obszarze badań przesiewowych. Do końca 2024 r. zaplanowano zwiększenie zgłaszalności na mammografię do 60%, podczas gdy na koniec 2023 roku badaniem objęto niespełna 30% populacji docelowej. Nie zrealizowano również planów wprowadzenia nowych metod badań przesiewowych: testu HPV-DNA w Programie Profilaktyki Raka Szyjki Macicy oraz testu FIT, jako alternatywy dla kolonoskopii w programie wykrycia raka jelita grubego. “
NIK: „W latach 2019-2023 działania Ministra Zdrowia zmierzające do zwiększenia zgłaszalności na profilaktyczne badania przesiewowe okazały się nieskuteczne. W latach 2019-2023 nie zwiększono odsetka osób uczestniczących w profilaktycznych badaniach przesiewowych mimo wydatkowania ponad 135,9 mln zł na kampanie społeczne mające na celu podniesienie świadomości społecznej dotyczącej wczesnego wykrywania chorób nowotworowych.”
Nowy raport NIK zaznacza nierówności w dostępie
W latach 2019–2023 system opieki onkologicznej cechował się nierównym dostępem do świadczeń. W zależności od regionu pacjenci mieli różne możliwości leczenia. Różnice w finansowaniu świadczeń ambulatoryjnych i szpitalnych na jednego mieszkańca sięgały nawet 50%. To oznacza, że w niektórych województwach wydawano o połowę mniej! O półowę mniej na diagnostykę i leczenie onkologiczne na jednego mieszkańca niż w innych. Takie nierówności często decydują o szansach pacjenta na przeżycie.
“W przypadku kadry medycznej różnice liczby lekarzy wybranych specjalności przypadających na 10 tys. mieszkańców sięgały nawet ponad 452%, przy czym w niektórych województwach w ogóle nie było lekarzy o określonej specjalizacji (tj. hematologii i onkologii dziecięcej w woj. opolskim)” czytamy w raporcie NIK.
Wśród celów strategicznych Narodowej Strategii Onkologicznej wskazano m.in. poprawę diagnostyki oraz opracowanie i wdrożenie zmian organizacyjnych. Takie zmiany zapewnią chorym równy dostęp do koordynowanej i kompleksowej opieki zdrowotnej w obszarze onkologii. Jesteśmy na półmetku jej realizacji. Średni czas oczekiwania na pierwszą wizytę u onkologa to 23 dni. Z kartą DILO i 47 dni w trybie normalnym, czyli bez skierowania. W niektórych województwach czeka się trzykrotnie dłużej niż w innych. Tylko 64% diagnostyki wstępnej i 69% diagnostyki pogłębionej realizowana jest terminowo. To oznacza, że aż co 3 pacjent ma problem z wykonaniem swoich badań w wyznaczonym standardem czasie.
Co dalej?
Nowy raport NIK uwidacznia kluczowe niedostatki polskiego systemu onkologicznego. Niedostatki od lat stanowią barierę w zapewnieniu pacjentom szybkiego i równego dostępu do diagnostyki oraz leczenia. Problemy kadrowe, nierówności regionalne i niewystarczające finansowanie bezpośrednio wpływają na skuteczność terapii i rokowania pacjentów.
Narodowa Strategia Onkologiczna miała stanowić systemową odpowiedź na te wyzwania, jednak jej wdrażanie nie przynosi oczekiwanych efektów. Brak precyzyjnie określonych celów i wskaźników efektywności uniemożliwia skuteczne monitorowanie postępów, a wiele kluczowych działań pozostaje na etapie planów.
Niezbędne są pilne reformy, które poprawią organizację systemu opieki, zwiększą dostępność specjalistycznych świadczeń i usprawnią profilaktykę nowotworową. Jako organizacja pacjencka będziemy nadal monitorować realizację strategii. Również będziemy apelować o konkretne działania, które realnie przełożą się na poprawę sytuacji pacjentów. W onkologii czas jest kluczowym czynnikiem – dalsza bezczynność może kosztować ludzkie życie.
1 https://alivia.org.pl/aktualnosci/zatrwazajaca-jakosc-narodowej-strategii-onkologicznej/
2 https://alivia.org.pl/wp-content/uploads/sites/10/2024/11/Onkofundacja-Alivia_-Realizacja-Narodowej-Strategii-Onkologicznej-w-latach-2020-2023-okiem-organizacji-pacjenckiej.docx-1.pdf
