Czy to czerniak skóry? Zastosowanie skali ABCDE w samodzielnej ocenie skóry oraz stopnia zaawansowania choroby wg specjalistycznych wytycznych międzynarodowych pomoże odjąć decyzję, czy należy zgłosić się do lekarza.
Jak wygląda Czerniak? Objawy i diagnostyka czerniaka
Ponieważ nowotwór ten najczęściej rozwija się w obrębie skóry, podstawowym badaniem mającym na celu wczesne wykrycie tej choroby jest regularne oglądanie całej skóry z uwzględnieniem skóry głowy, a także oczu i błon śluzowych jamy ustnej. Badanie to powinny wykonywać wszystkie osoby, nie tylko osoby z grupy zwiększonego ryzyka zachorowania. Koniecznie są także wizyty poświęcone ocenie całej skóry u lekarza. Samoobserwacja zmian skóry jest podstawową metodą pozwalającą na wczesne wykrycie czerniaka, zmiany można fotografować co kilka (4-6) miesięcy i porównywać wykonane kolejno fotografie z poprzednimi pod kątem ewentualnej zmiany ich wyglądu i wielkości. Badanie skóry należy rozpocząć w wieku około 15. roku życia, ponieważ ten nowotwór rzadko występuje przed okresem dojrzewania. Jeśli pojawi się zmiana nowa, nietypowa, zmienia się wygląd istniejącej zmiany lub zaczyna się ona szybko powiększać, należy poinformować o tym lekarza. Celem samodzielnej oceny zmian skórnych opracowany został system ABCDE, przedstawiony w tabeli poniżej, który pozwala na wstępną ocenę zmian skórnych.
Ocena zmiany skórnej w systemie ABCDE
Zmiana skórna nie zawsze spełniona wszystkie kryteria systemu ABCDE. Nawet jeśli tak jest, a pojawia się nowa zmiana lub istniejąca uprzednio zmiana skórna zmienia się, należy zgłosić się do lekarza, dermatologa lub chirurga onkologa.
| A | Asymetryczny kształt (ang. asymmetrical shape) | Łagodne znamiona są zazwyczaj owalne i symetryczne, dlatego niepokoić powinny znamiona o asymetrycznym kształcie. |
| B | Nierówne brzegi (ang. border irregularity) | Nieregularne, nierówne, ostro odgraniczone brzegi charakteryzują złośliwe znamiona, te łagodne mają z reguły łagodne i równe brzegi. |
| C | Nierówny rozkład barwy (ang. colour variability) | Zabarwienie czerniaka jest nierównomierne, w przeciwieństwie do znamienia niezłośliwego, które charakteryzuje równomierny rozkład barwy. |
| D | Wielkość > 6 mm (ang. diameter) | Średnica łagodnego znamienia zazwyczaj nie przekracza 5-6 mm, dlatego znamiona większe niż 6 mm powinny zostać zbadane. |
| E | Zmiany kształtu, granic, barwy i wielkości (ang. evolution) | Czerniak ulega zmianom w czasie – znamię zmienia kształt, rozkład zabarwienia, wielkość, uwypukla się. Łagodne znamiona pozostają niezmienne. |
Jaki jest stopień zaawansowania czerniaka?
Ocena stopnia zaawansowania nowotworu opiera się na specjalistycznych wytycznych międzynarodowych i pozwala zakwalifikować nowotwór do następujących stopni zaawansowania:
Dołącz do nas!
Tu znajdziesz przygotowane specjalnie dla Ciebie darmowe wsparcie w zmaganiach z rakiem!
Stopień 0 – nowotwór tzw. przedinwazyjny, co oznacza, że znajduje się wyłącznie w wierzchniej warstwie skóry
Stopień 1 – nowotwór jest cienki, tzn. ma mniej niż 1 mm grubości, a na jego powierzchni może występować owrzodzenie lub ma od 1 do 2 mm grubości, na jego powierzchni nie występuje owrzodzenie, a komórki nowotworowe nie rozprzestrzeniły się do węzłów chłonnych
Stopień 2 – nowotwór ma od 1 do 2 mm grubości, a na jego powierzchni występuje owrzodzenie lub ma grubość powyżej 2 mm, a komórki nowotworowe nie rozprzestrzeniły się do węzłów chłonnych
Stopień 3 – komórki nowotworowe rozprzestrzeniły się do okolicznych tkanek, w tym do co najmniej jednego węzła chłonnego lub do skóry bądź tkanki podskórnej w okolicy pierwotnego czerniaka, ale nie do węzłów chłonnych
Stopień 4 – komórki czerniaka rozprzestrzeniły się do węzłów chłonnych lub obszarów skóry położonych daleko od pierwotnego czerniaka lub do narządów odległych, np. płuc, wątroby, mózgu.
Czerniak jest rozpoznawany w stadium:
- zmiany miejscowej u 80% chorych,
- zaawansowania regionalnego u 15% pacjentów,
- w stadium uogólnienia u 5% chorych.
Należy podkreślić, że wykrycie i leczenie czerniaka na wczesnym etapie rozwoju zwiększa szansę na wyleczenie, gdyż przy grubości czerniaka do 1 mm ponad 90% chorych jest w pełni wyleczonych.
Czy czerniak jest częstą chorobą w Polsce?
W Polsce czerniaki są nowotworami o największej dynamice wzrostu zachorowań, w ciągu ostatnich 20-tu lat liczba chorych na czerniaki wzrosła o 300%. Co roku wzrasta również zapadalność na czerniaka wśród dzieci i osób poniżej 20. roku życia. Liczba nowych zachorowań na czerniaka skóry w Polsce wynosi około 4 000 rocznie, a liczba zgonów z powodu tej choroby prawie 1 200 na rok. Czerniak skóry stanowi około 1,7% zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn oraz 1,9% u kobiet. Jest on przyczyną około 1,4% zgonów z przyczyn nowotworowych u mężczyzn i 1,2% u kobiet.
Na stronie internetowej Akademii Czerniaka dostępny jest możliwy do pobrania w wersji pdf poradnik dotyczący postępowania w przypadku podejrzenia czerniaka:
https://www.akademiaczerniaka.org/dla-pacjentow/informator-dla-pacjenta-dot-postepowania-przy-podejrzeniu-czerniaka
oraz poradnik na temat znamion skórnych, raków skóry i czerniaków:
https://www.akademiaczerniaka.org/dla-pacjentow/poradnik-co-warto-wiedziec-rak-skory-czerniak-i-znamiona-skory
Kliknij, aby dowiedzieć się więcej:
Jak leczyć czerniaka?
Immunoterapia czerniaka
Czerniak-leczenie ukierunkowane molekularnie
Autorka: dr n. med. Monika Dudzisz-Śledź, Narodowy Instytut Onkologii – PIB w Warszawie
