Wpływ leczenia onkologicznego na skórę

Leki przeciwnowotworowe często oddziałują niestety również na szybko dzielące się komórki skóry. Dlatego różne metody terapii mogą powodować dokuczliwe zmiany skórne. W praktyce może to być całe spektrum działań niepożądanych dotyczących skóry i jej przydatków (włosów, paznokci, mieszków włosowo-łojowych), a także błon śluzowych. W tym artykule przybliżymy, wpływ leczenia onkologicznego na skórę: czego mogą doświadczyć pacjenci onkologiczni i na jakie objawy warto zwrócić uwagę podczas leczenia.

Jakie skórne skutki uboczne może mieć chemioterapia?

Chemioterapia powoduje zaczerwienianie, suchość, złuszczanie, przebarwienia, osutki plamisto-grudkowe przypominające trądzik młodzieńczy, wysypkę, zapalenie mieszków włosowych, pęknięcia skóry, tworzenie pęcherzy wymagających diagnostyki w kierunku chorób pęcherzowych, a także zmiany w obrębie paznokci i włosów.

Tym objawom może towarzyszyć dokuczliwe szczypanie, pieczenie, mrowienie i nadwrażliwość na słońce. Skóra podczas chemioterapii jest bardziej podatna na oparzenia słoneczne i goi się dłużej. Paznokcie niekiedy rosną wolniej, stają się bardziej kruche, rozwarstwiają się i ulegają deformacjom. U części pacjentów pojawia się ból związany z przerostem i pogrubieniem płytki paznokciowej. Zdarza się też, że paznokcie odchodzą od łożyska, a w tkance otaczającej rozwija się zanokcica, czyli zapalenie wału paznokciowego.

Częstym zjawiskiem u pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego jest wypadanie włosów, nie tylko z owłosionej części głowy, ale także brwi i rzęs. Może się zmienić również ich kolor lub struktura. Zdarza się też sytuacja odwrotna, gdy dochodzi do nadmiernego wzrostu włosów na twarzy lub rzęs, wymagających skrócenia, jeśli zaczynają drażnić spojówkę.

Jakie skórne skutki uboczne powoduje radioterapia?

Radioterapia bardzo często może przyczyniać się do popromiennego zapalenia skóry (od suchości i rumienia po złuszczanie „na mokro” z wysiękiem). Późne odczyny popromienne pojawiają się zwykle kilka miesięcy po zakończeniu radioterapii. Może wtedy dojść do zaniku i utraty elastyczności skóry, zgrubienia, włóknienia, obrzęków i teleangiektazji (pajączków naczyniowych).

Przy wysokich dawkach promieniowania zdarza się tworzenie pęcherzy, utrata włosów, a nawet rozwój martwicy skóry. Po zakończeniu leczenia objawy uboczne ustępują, jednak zarówno w trakcie, jak i po radioterapii napromieniona skóra będzie bardziej wrażliwa na słońce, więc trzeba ją odpowiednio chronić.

Jakie są skórne skutki uboczne terapii celowanej?

Terapia celowana może powodować działania niepożądane pod postacią osutki grudkowo-krostkowej przypominającej trądzik na skórze twarzy, szyi, górnej części klatki piersiowej, często z towarzyszącym świądem, oraz reakcje podobne do zespołu ręka–stopa. W czasie terapii inhibitorami EGFR może rozwinąć się infekcja bakteryjna (miodowożółte strupy) lub wirusowa (drobne pęcherzyki wypełnione jasnym płynem).

Leki anty-BRAF (wemurafenib, dabrafenib) mogą powodować powstawanie łagodnych zmian: brodawek, cyst, rogowiaka kolczystokomórkowego, rogowacenia słonecznego, lub też złośliwych – raka kolczystokomórkowego. Najczęściej zmiany powstają na narażonej na działanie słońca skórze twarzy, ramion i górnej części tułowia.

Immunoterapia (np. ipilimumab, niwolumab, pembrolizumab) może wywoływać wysypki plamisto-grudkowe przypominające odrę, świąd, zmiany barwnikowe lub odbarwienia, bielactwo, wyprysk, łuszczycę, liszaj płaski, wypadanie włosów, a czasem pęcherze.

Jakie mogą być skórne skutki uboczne przeszczepienia komórek macierzystych?

Przeszczepienie komórek macierzystych również może powodować problemy skórne, jako efekt reakcji „przeszczep przeciwko gospodarzowi” (GvHD). Objawy to zaczerwienienie skóry i osutka najczęściej na skórze szyi, uszach, barkach, dłoniach lub podeszwach stóp. Może wystąpić odczucie pieczenia i świąd. Przy nasileniu reakcji „przeszczep przeciwko gospodarzowi” na skórze pacjentów tworzą się pęcherze lub rany.  W stanie przewlekłym może dojść również do zgrubienia i stwardnienia skóry, wypadania i zmiany koloru włosów, uszkodzenia bądź utraty paznokci.

Podsumowanie

Leczenie onkologiczne często dotyka również zdrowych, szybko dzielących się komórek skóry. Wiąże się to z nieprzyjemnymi objawami, takimi jak suchość, świąd, wypadanie włosów, brwi, rzęs czy utrata paznokci. Niektórym skutkom łatwo przeciwdziałać, inne wymagają leczenia wspomagającego. Wiesz już, czego możesz doświadczyć w trakcie leczenia. Porozmawiaj ze swoim lekarzem o tym, co robić, gdy pojawią się dokuczliwe skutki uboczne terapii.

O pielęgnacji skóry podczas terapii przeciwnowotworowej dowiesz się więcej z artykułów w naszej Bazie Wiedzy o Raku.

Autorka: Martyna Piotrowska

Konsultacja: lek. Bernard Dżumaga, Pierre Fabre Medicament

Artykuł powstał przy wsparciu Roche Polska Sp. z o.o. oraz Pierre Fabre Medicament, partnerów projektu Alivia Onkobot 

Źródła: Artykuł napisany na podstawie materiałów wewnętrznych Fundacji Alivia