Rak gruczołu krokowego (prostaty) jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym wśród mężczyzn i drugim po raku płuca pod względem ilości zgonów. Jest to choroba, która dotyka przede wszystkim mężczyzn powyżej 50 roku życia, dlatego to właśnie tę grupę wiekową obejmują zalecenia dotyczące wczesnego wykrywania raka prostaty. Wczesne wykrycie choroby zwiększa szansę na wyleczenie oraz pozwala na zastosowanie mniej agresywnego leczenia, co przekłada się bezpośrednio na jakość życia pacjenta. Wczesne postawienie diagnozy utrudnia jednak fakt, iż zauważalne objawy raka prostaty pojawiają się dość późno, kiedy może już dojść do powstania przerzutów.
Jakie badania pomagają wykryć raka prostaty?
Podstawowym testem rozpoczynającym diagnostykę w kierunku raka prostaty pozostaje badanie poziomu swoistego antygenu gruczołu krokowego (PSA; prostate-specific antigen). PSA jest białkiem produkowanym przez prostatę, którego poziom we krwi naturalnie wzrasta z wiekiem. Podwyższony poziom PSA nie stanowi ostatecznego potwierdzenia obecności raka prostaty. Wynik odbiegający od normy może być również spowodowany:
- łagodnym rozrostem prostaty
- zapaleniem gruczołu krokowego
- mechanicznym podrażnieniem gruczołu krokowego (np. jazda na rowerze, badanie lekarskie)
Zgodnie z zaleceniami Europejskiego Towarzystwa Urologicznego wykonanie badania poziomu PSA może być zaproponowane mężczyznom powyżej 50 roku życia. Mężczyźni którzy są nosicielami mutacji BRCA2, która zwiększa ryzyko wystąpienia raka prostaty, mogą rozpocząć rutynowe badania poziomu PSA już po ukończeniu 40 roku życia, a gdy mężczyzna posiada historię raka prostaty w rodzinie, wykonanie badań w kierunku raka prostaty może być rozważone po ukończeniu przez niego 45 lat.
Dołącz do nas!
Tu znajdziesz przygotowane specjalnie dla Ciebie darmowe wsparcie w zmaganiach z rakiem!
Pacjenci z poziomem PSA powyżej górnej granicy, u których podejrzewa się możliwość rozwoju raka prostaty, powinni być skierowani na badanie multiparametrycznym rezonansem magnetycznym (mpMRI). Pozwala ono na zobaczenie wnętrza ciała, a więc stwierdzenie, czy obraz prostaty jest prawidłowy. Wykrycie niepokojących zmian w obrazie prostaty (pozytywny wynik badania mpMRI) kwalifikuje mężczyznę do wykonania biopsji prostaty. W badaniu tym pod kontrolą USG pobiera się niewielki fragment tkanki gruczołu krokowego. Próbkę poddaje się analizie histopatologicznej, w wyniku której możliwe jest wykrycie zmian nowotworowych.
Zachowanie takiej kolejności badań diagnostycznych – PSA, mpMRI, biopsja – pozwala na zmniejszenie ryzyka niepotrzebnego wykonania biopsji. Jest to istotne, ponieważ jak każda inwazyjna procedura medyczna, również biopsja niesie ryzyko skutków ubocznych. Dostępne są również cztery specjalne testy PSA, które mogą pomóc w podjęciu decyzji o zasadności skierowania mężczyzny na biopsję. Pierwszym z nich jest test, w którym wyznaczany jest stosunek PSA wolnego (niezwiązanego z białkami krwi) do PSA całkowitego. U mężczyzn z rakiem prostaty obserwuje się obniżony poziom wolnego PSA. Test może być jednak użyteczny jedynie w przypadku mężczyzn, u których poziom PSA całkowitego znajduje się w zakresie 4-10 ng/mL.
Drugą opcją jest badanie 4K, w którym oznaczany jest poziom PSA (wolnego, całkowitego i nieaktywnego enzymatycznie) oraz czterech białek należących do rodziny kallikrein (biochemiczne markery raka prostaty). Badanie to można wykonać jeśli poziom PSA wynosi 2-10 ng/ml. Może być ono również użyteczne w przypadku, gdy biopsja nie wykazała obecności raka prostaty lecz istnieje ryzyko, że wynik ten jest fałszywie negatywny. Badanie 4K może więc pomóc w podjęciu decyzji, czy zasadne będzie ponowne przeprowadzenie biopsji. Dwa pozostałe testy, które mogą pomóc w lepszej kwalifikacji mężczyzny do biopsji są badania poziomu biomarkerów prostaty w moczu. Są to: badanie poziomu PCA3 w moczu oraz SelectMDX (tzw. płynna biopsja prostaty).
Autorka: Natalia Tarłowska
Źródła:
Mottet, Nicolas, et al. „EAU-EANM-ESTRO-ESUR-SIOG Guidelines on Prostate Cancer—2020 Update.” European Urology (2020)
Olleik, Ghadeer, et al. „Evaluation of new tests and interventions for prostate cancer management: a systematic review.” Journal of the National Comprehensive Cancer Network (2018)
Parker, C., et al. „Prostate cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up.” Annals of Oncology 31.9 (2020)
