Herbata i kawa są nie tylko ulubionymi napojami codziennego życia – ich spożycie jest wręcz rytuałem, bez którego wiele osób nie wyobraża sobie dnia. Bogactwo antyoksydantów, takich jak polifenole oraz inne korzystne właściwości zdrowotne tych napojów są od lat przedmiotem badań naukowych. Wiadomo, że regularne picie herbaty i kawy może wspierać zdrowie serca, zmniejszać ryzyko cukrzycy, stłuszczenia wątroby, a nawet poprawiać funkcjonowanie mózgu. Jednak jest jeden kluczowy czynnik, który może zamienić te korzyści w zagrożenie – temperatura. Jak wskazują liczne badania, picie bardzo gorących napojów wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka przełyku, a Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (ang. International Association for Cancer Research, IARC) zaklasyfikowała napoje spożywane w temperaturze powyżej 65°C jako „prawdopodobnie rakotwórcze dla ludzi”.
Ostrzeżenie przed gorącymi napojami
W 2016 roku IARC ogłosiło wyniki wieloletnich analiz, w których wykazano, że spożycie gorących napojów może prowadzić do poważnych uszkodzeń błony śluzowej przełyku. Powtarzające się urazy termiczne wywołują przewlekłe zapalenia, które mogą sprzyjać powstawaniu zmian nowotworowych, a w konsekwencji – rozwojowi raka płaskonabłonkowego przełyku (ang. Esophageal Squamous Cell Carcioma, ESCC). Kluczowa granica to 65°C – napoje spożywane w tej temperaturze lub wyższej mogą znacząco zwiększać ryzyko zachorowania.
Gorące napoje w badaniach naukowych
Najbardziej przekonujące dowody pochodzą z dużych badań epidemiologicznych. W Iranie przeprowadzono tzw. „Golestan Cohort Study” z udziałem aż 50 tysięcy osób. Wyniki jasno wskazały, że picie herbaty w temperaturze powyżej 70°C zwiększało ryzyko raka przełyku nawet osiem razy w porównaniu do picia herbaty w temperaturze poniżej 65°C. Podobne dane pochodzą z Chin, gdzie analiza tysięcy przypadków pokazała, że osoby regularnie pijące „bardzo gorącą” herbatę miały o 55% wyższe ryzyko rozwoju raka przełyku. Co więcej, jeśli gorącej herbacie towarzyszyło spożycie alkoholu lub palenie papierosów, ryzyko rosło aż pięciokrotnie. Równie wymowne dane pochodzą z badań przeprowadzonych w Kenii, gdzie gorące napoje są niezwykle popularne. W badaniu, które objęło prawie 900 osób, stwierdzono, że osoby pijące „bardzo gorące” napoje były 3,7 razy bardziej narażone na raka przełyku w porównaniu do osób pijących napoje w umiarkowanych temperaturach.
Co ciekawe, ostatnie badanie przeprowadzone w Afganistanie w 2022 roku również potwierdziło te zależności. Analizując dane od 657 uczestników, w tym 180 pacjentów z rakiem przełyku, naukowcy wykazali, że picie bardzo gorących napojów zwiększało ryzyko choroby ponad dwukrotnie. Wyniki te dodatkowo podkreślają, że wpływ temperatury napojów jest uniwersalny i dotyczy wielu regionów świata.
Dołącz do nas!
Tu znajdziesz przygotowane specjalnie dla Ciebie darmowe wsparcie w zmaganiach z rakiem!
Gorące napoje plus alkohol i tytoń
Chociaż gorące napoje same w sobie mogą zwiększać ryzyko raka przełyku, połączenie ich z innymi czynnikami, takimi jak picie alkoholu, czy palenie tytoniu, tworzy wyjątkowo toksyczną mieszankę. Alkohol działa jak katalizator, zwiększając przepuszczalność błony śluzowej przełyku i ułatwiając toksycznym substancjom wnikanie w głąb tkanek. Z kolei tytoń wprowadza do organizmu rakotwórcze związki chemiczne, które w synergii z gorącymi napojami i alkoholem nasilają procesy zapalne i sprzyjają mutacjom komórkowym. W badaniach w Chinach wykazano, że osoby pijące bardzo gorącą herbatę, spożywające alkohol i palące papierosy miały aż pięciokrotnie wyższe ryzyko zachorowania na raka przełyku w porównaniu do osób unikających tych czynników. To pokazuje, że te trzy elementy – gorące napoje, alkohol i tytoń – mogą działać nie tylko addytywnie (sumując swoje efekty), ale też synergistycznie, tj. wzmacniając nawzajem swoje szkodliwe działanie.
Gruczolakorak przełyku – inne przyczyny
Warto zaznaczyć, że opisane powyżej wyniki dotyczą głównie płaskonabłonkowego raka przełyku (ESCC), który jest dominujący w Azji Wschodniej, Afryce czy Ameryce Południowej. Gruczolakorak przełyku (EAC) – drugi typ raka przełyku – różni się zarówno lokalizacją, jak i czynnikami ryzyka. Rozwija się w dolnej części przełyku, najczęściej w wyniku otyłości, przewlekłej choroby refluksowej przełyku (GERD), tzw. metaplazji Barretta – stanu, w którym nabłonek przełyku zmienia się pod wpływem przewlekłego działania kwasu obecnego w refluksie kwasu żołądkowego. Picie gorących napojów nie jest istotnym czynnikiem ryzyka tego rodzaju nowotworu, co stanowi ważne rozróżnienie. EAC jest bardziej powszechny w krajach zachodnich, takich jak USA czy Europa Zachodnia, gdzie problemem są dieta bogata w tłuszcze, otyłość i refluks żołądkowo-przełykowy.
Kawa i herbata – jak je pić?
Nie sposób zaprzeczyć, że herbata i kawa, spożywane w odpowiednich warunkach, przynoszą wiele korzyści zdrowotnych. Regularne picie herbaty może obniżać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, poprawiać metabolizm i redukować ryzyko cukrzycy. Herbata, szczególnie zielona, jest bogata w katechiny, które mają działanie przeciwnowotworowe i przeciwzapalne. Spożywana w umiarkowanej temperaturze, może być cennym wsparciem dla zdrowia.
Kawa natomiast, dzięki zawartości kofeiny i antyoksydantów, ma działanie ochronne przed chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak Alzheimer i Parkinson. Spożycie umiarkowanej ilości kawy (3-4 filiżanki dziennie) wiąże się z niższym ryzykiem śmiertelności z powodu chorób serca, cukrzycy typu 2, włóknienia wątroby i niektórych nowotworów.
Pijąc kawę, czy herbatę ważne jest, aby pozwolić im ostygnąć do bezpiecznej temperatury – poniżej 65°C. Dzięki temu można cieszyć się ich prozdrowotnymi właściwościami bez zwiększania ryzyka raka przełyku.
autor: Fundacja Onkologiczna Alivia
