Jak radzić sobie z lękiem podczas leczenia nowotworu?

Badania pokazują, że pacjenci narażeni na choroby nowotworowe częściej zmagają się z problemami natury psychicznej niż ogólna populacja. Przegląd systematyczny 210 badań wykazał, że aż ponad jedna piąta pacjentów onkologicznych choruje również na depresję kliniczną. Dla wielu ratunkiem i sprzymierzeńcem w walce z lękiem są terapie integracyjne.

Zwykle jeszcze więcej chorych odczuwa podwyższony lęk i niepokój na etapie otrzymania diagnozy. Początkowy szok i stres z powodu konsekwencji diagnozy stopniowo mijają podczas przechodzenia do fazy aktywnego leczenia.

Niestety, badania pokazują również, że osoby z zaburzeniami psychicznymi, które mają współistniejące ogólne schorzenia medyczne (w tym raka), znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zgonem i mają krótszą oczekiwaną długość życia niż populacja ogólna.

Skąd mam wiedzieć, czy czas poprosić o pomoc?

Depresja u chorych na raka bywa lekceważona i nieleczona. Dlatego niedawno opublikowane wytyczne ASCO (American Society of Clinical Oncology) określają zalecane psychospołeczne, behawioralne i psychofarmakologiczne podejścia do leczenia lęku i depresji u dorosłych, którzy doświadczyli choroby nowotworowej. Jest to aktualizacja wytycznych opublikowanych już w 2014 r. dotyczących optymalnych badań przesiewowych, oceny i opieki nad objawami lęku i depresji u dorosłych z chorobą nowotworową.

Według wcześniejszych wytycznych wszyscy pacjenci z chorobą nowotworową i osoby, które przeżyły raka, powinny być okresowo badane pod kątem objawów depresji i lęku. Taka ocena powinna być przeprowadzana przy użyciu zatwierdzonych miar. W zależności od poziomu zgłaszanych objawów zalecane są różne ścieżki leczenia: od obserwacji po leczenie farmakologiczne i psychoterapię.

Niezauważony problem oraz brak leczenia lęku i depresji w kontekście raka obniża jakość życia i zwiększa ryzyko śmierci z powodu nowotworu. Dlatego, jeśli czujesz się gorzej i ten stan nie mija od kilku tygodni, skontaktuj się z lekarzem lub psychologiem i porozmawiaj o swoich obawach.

Zwróć też uwagę na to, co mówi Twoje otoczenie. Czasem próbujemy udźwignąć więcej, niż jesteśmy w stanie unieść i sami przed sobą udajemy lub nie dostrzegamy, że nasz nastrój diametralnie się pogorszył. Jeśli ktoś bliski zwraca uwagę, że być może potrzebujesz wsparcia psychologicznego, nie wahaj się to sprawdzić.

Czym jest onkologia integracyjna i jak może mi pomóc?

Obecne wytyczne Society for Integrative Oncology (SIO) – ASCO dotyczą kwestii, które terapie integracyjne są zalecane w leczeniu depresji i objawów lękowych. Łącznie wytyczne te stanowią kompleksowy zestaw zaleceń dotyczących oceny i leczenia lęku oraz depresji u dorosłych z chorobą nowotworową.

Onkologia integracyjna jest definiowana przez SIO jako „skoncentrowana na pacjencie, oparta na dowodach dziedzina opieki onkologicznej, która wykorzystuje praktyki umysłu i ciała, produkty naturalne lub modyfikacje stylu życia z różnych tradycji obok konwencjonalnych metod leczenia raka. Onkologia integracyjna ma na celu optymalizację zdrowia, jakości życia i wyników klinicznych w całym kontinuum opieki onkologicznej oraz umożliwienie ludziom zapobiegania rakowi i stania się aktywnymi uczestnikami przed, w trakcie i po leczeniu raka.”

Ze względu na to, że wielu chorych korzysta z terapii integracyjnych i publikuje się coraz więcej dowodów na ich skuteczność, SIO i ASCO podjęło się krytycznego przeglądu tych publikacji. Efektem było pracowanie zaleceń dotyczących stosowania terapii integracyjnych w leczeniu objawów lęku i depresji u osób z rakiem na całej trajektorii choroby.

Według tych zaleceń warto polecić pacjentom onkologicznym:

1. interwencje oparte na uważności – w trakcie i po zakończeniu leczenia;
2. praktykowanie jogi (udokumentowane w przypadku nowotworów piersi, w kwestii innych chorych mamy niewiele dowodów) – w trakcie i po zakończeniu leczenia;
3. hipnozę, która może być stosowana nie tylko do zmniejszenia objawów lęku w trakcie leczenia, ale i obaw podczas procedur diagnostycznych i leczniczych;
4. terapie relaksacyjne – w trakcie leczenia;
5. muzykoterapię lub inne interwencje włączające muzykę – w trakcie leczenia (co ciekawe, po leczeniu już nie);
6. refleksologię, choć mamy słabe dowody na skuteczność tej metody – w trakcie leczenia i po;
7. aromaterapię olejkiem eterycznym z lawendy, mimo że jakość dowodów jest niska – polecane w trakcie leczenia;
8. akupunkturę w przypadku kobiet z rakiem piersi w celu łagodzenia objawów lękowych po leczeniu;
9. tai-chi lub gigong dla kobiet z rakiem piersi, aby łagodzić lęki po leczeniu.

Co z innymi terapiami i pacjentami ze zdiagnozowaną depresją?

Istnieją niejednoznaczne dowody, które nie pozwalają sformułować zaleceń za lub przeciw muzykoterapii i interwencji opartych na muzyce w łagodzeniu lęku u osób z rakiem, które są po leczeniu.

Nie ma również jednoznacznych dowodów na skuteczność:

• interwencji żywieniowych,
• terapii światłem,
• stosowania psylocybiny (substancji z tzw. grzybków halucynogennych),
• masażu,
• terapii tańcem/ruchem,
• terapii śmiechem,
• leczenia uzdrawiającym dotykiem,
• ekspresyjnego pisania,
• akupresury,
• biofeedbacku,
• treningu autogennego,
• leczenia energią,
• stosowania melatoniny
• lub innych naturalnych produktów i suplementów
  

w celu poprawy objawów lękowych u osób z rakiem niezależnie od tego, na jakim etapie opieki zapewniono interwencję.

U pacjentów onkologicznych ze zdiagnozowaną depresją ASCO zaleca trening uważności, jogę (u kobiet z rakiem piersi) muzykoterapię, terapie relaksacyjne i refleksologię.

Co ciekawe, pisanie ekspresyjne według ASCO nie powinno być oferowane na żadnym etapie leczenia raka w celu złagodzenia objawów depresji. Powód? ”Brak korzyści netto”.

Podsumowanie

Doświadczenie choroby nowotworowej może znacząco zwiększyć ryzyko rozwoju depresji i stanów lękowych. Jeśli czujesz, że możesz potrzebować wsparcia psychologicznego, zgłoś się do lekarza lub psychologa. Wczesne zdiagnozowanie problemu może poprawić Twoje szanse na wyleczenie raka!

Jeśli chcesz, sięgnij po komplementarne metody radzenia sobie z lękiem i depresją, jednak pamiętaj, że nie zastąpią psychoterapii i leczenia farmakologicznego. Chcesz wiedzieć, jak jeszcze możesz zadbać o siebie podczas leczenia onkologicznego? Zapraszamy do wertowania bazy wiedzy o raku Fundacji Alivia.

Autorka tekstu: Martyna Piotrowska

Źródło:
Integrative Oncology Care of Symptoms of Anxiety and Depression in Adults With Cancer: Society for Integrative Oncology–ASCO Guideline | Journal of Clinical Oncology (ascopubs.org)