Badania przesiewowe (skriningowe) są formą profilaktyki wtórnej. Polega ona na zapobieganiu konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i wdrożenie leczenia. Obecnie w Polsce tworzone są programy badań przesiewowych w kierunku raka piersi, raka szyjki macicy oraz raka jelita grubego.
Wykrycie raka piersi we wczesnym stadium rozwoju daje duże szanse na całkowite wyleczenie. Na tym etapie nie powstają jeszcze przerzuty do innych organów, dzięki czemu możliwe jest wdrożenie mniej agresywnego leczenia.
Mammografia
Co to jest mammografia?
Załóż zbiórkę na 1,5% podatku!
Pokryj koszty leków, badań, prywatnych konsultacji oraz dojazdów. Nie ma żadnego haczyka!
W ramach programu profilaktyki raka piersi wykonywana jest mammografia. Mammografia pozwala na wykrycie zmian nowotworowych w piersiach, zanim pojawią się objawy. Badanie mammograficzne polega na wykonaniu zdjęć piersi metodą radiologiczną. Dawka przyjętego podczas badania promieniowania jest bardzo mała i nie powinna stanowić powodów do obaw.
Kto powinien poddać się badaniu mammograficznemu?
Wykonywanie badań mammograficznych jest rekomendowane kobietom w wieku 45-74 lata. Badania wykazały, że wykonywanie mammografii właśnie w tej grupie wiekowej pozwala na największe zmniejszeniu śmiertelności z powodu raka piersi.
Mammografię powinno wykonywać się co 2 lata lub corocznie u kobiet obciążonych czynnikami ryzyka:
- rak piersi wśród członków rodziny (matka, siostra, córka),
- mutacja genów BRCA1 lub BRCA2.
Wykonanie badania nie jest zalecane kobietom młodszym niż 40 lat, które nie są obciążone czynnikami ryzyka. Wynika to z tego, że piersi młodych kobiet mają gęstą, gruczołowo-włóknistą strukturę, co obniża czułość badania. U takich kobiet badaniem z wyboru jest USG.
Kolejnym przeciwwskazaniem do wykonania badania jest ciąża. Warto natomiast zaznaczyć, że przeciwwskazania do wykonania badania nie stanowi mały rozmiar piersi. Mogą mu się również poddawać kobiety, które przechodziły operacje powiększenia lub pomniejszenia piersi
Jak się zapisać na mammografię? Jak przebiega badanie?
W ramach Programu Profilaktyki Raka Piersi* badanie mammograficzne jest bezpłatne i nie wymaga skierowania. Na takie badanie można zgłosić się samemu lub po otrzymaniu zaproszenia. Wystarczy dowiedzieć się w najbliższej przychodni, czy jest tam wykonywana mammografia lub skontaktować się z infolinią NFZ z prośbą o wskazanie najbliższej placówki wykonującej to badanie bezpłatnie. Na tej stronie można także sprawdzić gdzie bezpłatnie wykonuje się badanie w mammobusach. Programem nie są objęte kobiety, u których wcześniej zdiagnozowano raka piersi.
Na mammografię warto przynieść zdjęcia mammograficzne z poprzedniego badania w celu porównania ewentualnych zmian. Podczas badania wykonywane są 2 zdjęcia każdej piersi oraz opis badania, wynik powinien być przekazany w ciągu 15 dni roboczych.
W przypadku konieczności wykonania dodatkowych badań, lekarz kieruje pacjentkę do etapu pogłębionej diagnostyki i informuje kobietę, gdzie takie badania są wykonywane.
W ostatnich latach pojawiła się nowoczesna metoda obrazowania piersi – trójwymiarowa (3D) mammografia cyfrowa z tomosyntezą. Badania wskazują, że metoda ta zwiększa szansę wykrycia zmian nowotworowych, a także lepiej niż tradycyjna mammografia sprawdza się u kobiet o gęstej tkance piersiowej. Jest to jednak nowa metoda, która nie jest jeszcze dostępna we wszystkich polskich ośrodkach. Wciąż trwają również badania kliniczne porównujące skuteczność mammografii tradycyjnej i 3D.
Rezonans magnetyczny
Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej oraz Amerykańskiego Stowarzyszenia Onkologicznego wskazują, że u kobiet obciążonych czynnikami ryzyka rekomendowane jest wykonywanie po 30 roku życia corocznych badań profilaktycznych rezonansu magnetycznego (MRI) i mammografii.
Rezonans magnetyczny jest nieinwazyjną metodą obrazowania dowolnej części lub całego ciała. W przypadku obrazowania piersi należy je wykonać między 6. a 13. dniem cyklu. W celu wykonania badania pacjentka zostaje wprowadzona w pozycji leżącej do komory. Choć badanie jest bezbolesne, może wiązać się z dyskomfortem. W komorze dobywają się nieprzyjemne trzaski a przez cały czas trwania badania (20-60 minut) należy pozostać w bezruchu. W badaniu wykorzystuje się pole magnetyczne, dlatego przeciwwskazaniem do jego wykonania jest obecność w ciele metalowych przedmiotów np. implantów, protez, stentów lub rozrusznika serca.
Samobadanie piersi
Należy również wspomnieć, że istotnym działaniem pozwalającym na wczesne wykrycie raka piersi jest regularne samobadanie. Polega ono na wzrokowej ocenie piersi oraz badaniu palpacyjnym. Każda kobieta po ukończeniu 20 roku życia powinna co miesiąc dokonywać samobadania piersi. Ze względu na zmiany zachodzące w piersiach podczas cyklu miesiączkowego zaleca się, by samobadanie wykonywać ok. 2 dni po zakończeniu krwawienia. Po menopauzie samobadanie można wykonywać raz w miesiącu, np. w pierwszą sobotę. Samobadanie można przeprowadzić przed lustrem lub pod prysznicem, ponieważ na namydlonej skórze łatwiej jest wyczuć zmiany. Trzeba ocenić, czy piersi i brodawki nie zmieniły swojego kształtu. Po ściśnięciu brodawek trzeba sprawdzić, czy nie wycieka z nich wydzielina. Podczas badania, delikatnie naciskając trzema środkowymi palcami, zatacza się drobne kręgi wokół piersi, szukając zgrubień lub guzków. Nie można zapominać też o pachach, regularnie kontrolując czy węzły chłonne nie są powiększone i czy nie ma wyczuwalnych zgrubień.
USG
Innym badaniem, któremu kobiety powinny poddawać się regularnie jest USG. Kobietom w wieku 20-30 lat zaleca się wykonywanie USG piersi co 2 lata, a kobietom starszym – co rok. USG powinno być również wykonane w przypadku wykrycia przez kobietę niepokojących zmian podczas samobadania. Skierowanie na badanie USG piersi nie jest wydawane przez wszystkich lekarzy pierwszego kontaktu, najlepiej udać się po nie do ginekologa.
Autorka: Natalia Tarłowska
Źródła:
Śliż, D., and A. Mamcarz. „Medycyna stylu życia.” PZWL Wydawnictwo Lekarskie. Warszawa (2018)4
Cardoso, F., et al. „Early breast cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up.” Annals of Oncology 30.8 (2019): 1194-1220.
https://www.mp.pl/onkologia/nowotwory/rak-piersi/diagnostyka
https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer
