Kacheksja nowotworowa, inaczej wyniszczenie organizmu, to wymagająca leczenia choroba będąca powikłaniem nowotworu. Jej rozwój powoduje u pacjentów ograniczenie funkcjonowania i problemy z wykonywaniem codziennych czynności. Ważne jest więc zapewnienie im odpowiedniej opieki i zwracanie uwagi na objawy, jakie daje wyniszczenie nowotworowe. Co należy wiedzieć o kacheksji nowotworowej?
Kacheksja nowotworowa – co to jest?
Kacheksja, określana też mianem wyniszczenia czy charłactwa, jest wieloczynnikowym zespołem zaburzeń metabolicznych. Ma związek z chorobą nowotworową, a charakterystyczną cechą jest duża utrata wagi. Najczęściej problem wyniszczenia organizmu dotyka osób chorych na raka trzustki i żołądka (dotyczy ponad 80% pacjentów w tej grupie). Kacheksja nierzadko towarzyszy też m.in. nowotworowi płuc, okrężnicy oraz gruczołu krokowego, stwierdza się ją u ok. 60% pacjentów. Jednym z podstawowych czynników, które ją wywołują, jest krążenie we krwi cytokin prozapalnych. W odpowiedzi na chorobę nowotworową są one uwalniane do organizmu przez makrofagi i limfocyty. Przyczyną kacheksji mogą być też zaburzenia hormonalne i metaboliczne.
Wyniszczenie nowotworowe rozpoznaje się w momencie, gdy w okresie ostatnich 12 miesięcy lub krótszym doszło do ubytku masy ciała o minimum 5% i dodatkowo stwierdzono trzy z poniższych symptomów:
- anoreksję,
- znużenie,
- zmiany biochemiczne,
- niedokrwistość,
- niski wskaźnik beztłuszczowej masy ciała,
- hipoalbuminemia.
Dołącz do nas!
Tu znajdziesz przygotowane specjalnie dla Ciebie darmowe wsparcie w zmaganiach z rakiem!
Kacheksja – niepokojące objawy
W jaki sposób można rozpoznać wyniszczenie nowotworowe? Objawy, które powinny zaniepokoić, to głównie:
- gwałtowny spadek masy ciała,
- uczucie szybkiego nasycenia po zjedzeniu posiłku,
- zaburzenia łaknienia.
Chory narzeka również na zły stan ogólny, przemęczenie i ograniczenie sprawności fizycznej. Kacheksja utrudnia lub uniemożliwia wykonywanie podstawowych czynności, takich jak np. samodzielne przygotowanie posiłku czy ubranie się. To powoduje, że pacjent może zacząć odczuwać silną zależność od bliskich, co negatywnie wpływa na jego stan psychiczny. Kacheksji może towarzyszyć nasilające się poczucie rezygnacji lub depresja. Częstym zjawiskiem jest też anoreksja nowotworowa. Chory wykazuje niechęć do spożywania posiłków, co wiąże się z zachwianiem równowagi procesów, które regulują odczuwanie sytości i głodu. Według terminologii jest to zespół kacheksja-anoreksja.
Fazy wyniszczenia nowotworowego
Wyniszczenie w chorobie nowotworowej ma trzy fazy:
- Prekacheksja – utrata masy ciała do 5%, wczesne zmiany metaboliczne i anoreksja.
- Kacheksja – utrata masy ciała powyżej 5% w ciągu 6 miesięcy lub powyżej 2% w przypadku osób z sarkopenią. To, czy prekacheksja przejdzie w fazę kacheksji, uzależnione jest od kilku czynników: rodzaju i stopnia zaawansowania nowotworu, odpowiedzi na wdrożone leczenie, ilości przyjmowanych pokarmów oraz procesów zapalnych zachodzących w organizmie.
- Kacheksja nowotworowa nieodwracalna – niski stan sprawności osoby chorej. Nie może ona przybrać na wadze, ponieważ jej organizm wciąż traci tłuszcze i białka. Rokowania w tej fazie nie są dobre, a przewidywany czas przeżycia zwykle nie przekracza 3 miesięcy.
Kacheksja – leczenie
Kacheksja u pacjentów z nowotworem powinna być leczona m.in. z uwagi na to, że ma wpływ na jakość ich życia oraz na wyniki terapii onkologicznej. Każda osoba, która jest narażona na niedożywienie, powinna zostać objęta kontrolą stanu odżywiania. Należy zwracać uwagę na rodzaj i ilość spożywanych posiłków, a także zmieniać codzienny jadłospis, jeśli okaże się to konieczne.
Leczenie kacheksji nie może polegać na zmuszaniu osoby chorej do jedzenia bardzo dużych porcji. Zalecane jest podawanie mniejszych posiłków, do 7-8 razy na dobę. Jeśli istnieje taka możliwość, warto wcześniej wyjść na krótki spacer, ponieważ to w pewnym stopniu zaostrza apetyt. Jednym z istotniejszych elementów wsparcia żywieniowego w przypadku pacjentów onkologicznych jest uzupełnienie codziennej diety o płynne odżywki. To specjalne preparaty, które są źródłem wszystkich niezbędnych składników odżywczych, czyli witamin, białka, węglowodanów, mikroelementów oraz elektrolitów. Tego typu produkty są wysokokaloryczne i dostępne w wielu różnych smakach. Jeśli żywienie drogą doustną nie przynosi oczekiwanych rezultatów, warto rozważyć leczenie żywieniowe drogą dojelitową przez zgłębnik lub przez przetokę odżywczą.
Niedrożność przewodu pokarmowego, ciągłe wymioty lub biegunki czy też niedokrwienie jelit są wskazaniem do stosowania żywienia pozajelitowego, drogą dożylną. Czasami jest to jedyny sposób dostarczania substancji odżywczych, ale niekiedy łączy się go z innymi metodami, czyli żywieniem dojelitowym i dietą doustną. Wykorzystuje się w tym celu jedną z możliwości:
- cewnik z końcówką umieszczoną w żyle centralnej,
- port naczyniowy wszczepiony pod skórą w obrębie klatki piersiowej,
- kaniula założona do żyły obwodowej.
Jak wspierać chorującego na kacheksję?
Wychudzenie i wyniszczenie organizmu powodują ogólne osłabienie, zmiany w wyglądzie i trudności w wykonywaniu zwykłych czynności, dlatego bliscy chorej osoby powinny zapewnić jej odpowiednie wsparcie. Bardzo ważne jest zachęcanie do spożywania posiłków. Można to zrobić, dbając o przyjemną atmosferę przy stole i estetykę przyrządzanych potraw. Wsparcie rodziny jest wyjątkowo istotne, gdyż bez niego pacjent czuje się osamotniony w chorobie i bezradny. Warto jak najczęściej wspólnie spożywać posiłki i wykorzystywać np. dodatki czy przyprawy, które chory lubi najbardziej. Ważne jest też spędzanie z nim wolnego czasu, okazywanie zrozumienia i dbanie o jego samopoczucie.
Podjęcie skutecznej walki z kacheksją jest jak najbardziej możliwe. Im szersze jest spektrum podejmowanych działań, tym lepsze stają się rokowania.
Autor: Fundacja Onkologiczna – Alivia
Źródła:
https://www.medme.pl/choroby/kacheksja-czym-jest-zespol-wyniszczenia-nowotworowego,73925.html
http://onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom2_3.2.%20Zalecenia_zywieniowe_200520.pdf
https://journals.viamedica.pl/advances_in_palliative_medicine/article/download/29531/24285
