Kolonoskopia – zmniejsz ryzyko zachorowania na raka jelita grubego

Najdokładniejszym i najpewniejszym badaniem przesiewowym pozwalającym wykryć raka jelita grubego we wczesnym stadium jest kolonoskopia. Jest to metoda pozwalająca obejrzeć wnętrze jelita za pomocą kolonoskopu – długiej, elastycznej rurki zakończonej kamerką. Choć badanie bywa nieprzyjemne i krępujące dla pacjenta, jest to niewątpliwie najskuteczniejsza metoda skriningowa w raku jelita grubego. Ponadto podczas tego badania mogą zostać wykryte i usunięte łagodne zmiany nowotworowe – polipy, które z czasem mogą przekształcić się w raka. Okres przemiany polipa w inwazyjną postać raka jest długi i wynosi około 10 lat. 

Kiedy wykonać badanie kolonoskopowe?

Realizowany w Polsce program badań przesiewowych raka jelita grubego kierowany jest do osób w różnym wieku w zależności rodzinnego obciążenia ryzykiem tego nowotworu. Przeprowadzenie kolonoskopii rekomenduje się:

• osobom w wieku 50-65 lat, jeśli nie miały wykonanego tego badania w ciągu ostatnich 10 lat,
• osobom w wieku 40 – 49 lat, które mają krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) chorującego na raka jelita grubego,
• osobom w wieku 25 – 65 lat, które mają w rodzinie krewnych obciążonych dziedzicznym rakiem jelita grubego niezwiązanym z polipowatością (Zespołem Lyncha – HNPCC) lub rodzinną polipowatością gruczolakowatą (FAP).

W ostatnich latach obserwuje się wzrost odsetka zachorowań na raka jelita grubego wśród osób młodych poniżej 50 roku życia. Uwarunkowania genetyczne, jako znane czynniki ryzyka zachorowania na raka jelita grubego, zostały uwzględnione w oficjalnych zaleceniach do przeprowadzania kolonoskopii u osób młodszych niż 50 lat.

Wcześniejsza diagnostyka dla cukrzyków

Badania dowodzą, że również cukrzyca predysponuje do zachorowania na raka jelita grubego. Jak wskazuje badanie przeprowadzone w Szwecji, cukrzycy osiągają ten sam poziom ryzyka zachorowania na raka jelita grubego wcześniej w porównaniu z populacją ogólną: kobiety o 4 lata, mężczyźni o  5 lat. Badacze sugerują, że pacjenci z cukrzycą mogą wymagać wcześniejszego rozpoczęcia badań przesiewowych. Podejście to nie zostało jednak jeszcze oficjalnie zatwierdzone poprzez zmianę rekomendacji, ponieważ konieczne jest potwierdzenie tych obserwacji w kolejnych badaniach. 

Inne badania wykrywające raka jelita grubego

Znane są również inne niż kolonoskopia metody przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. W mniejszym stopniu wpływają one jednak na zmniejszenie ryzyka zbyt późnego wykrycia raka. Jeśli jednak, mimo znaczącej przewagi kolonoskopii, ktoś nie chce poddać się temu badaniu, dostępne są mniej inwazyjne metody. Alternatywę dla kolonoskopii mogą stanowić: sigmoidoskopia oraz test na krew utajoną w kale. 

Sigmoidoskopia to tzw. „krótkie” badanie endoskopowe. Polega ono, tak jak w przypadku kolonoskopii, na obejrzeniu wnętrza jelita. Podczas sigmoidoskopii nie bada się jednak całego jelita grubego lecz jedynie jego dolną część oraz odbytnicę. Test ten zaleca się wykonywać raz na 5 lat. 

Test na krew utajoną umożliwia wykrycie niewielkich ilości krwi w kale, która nie jest zauważalna gołym okiem. Może ona zostać wykryta w przebiegu takich chorób jak: rak jelita grubego, polipy jelita grubego, rak żołądka, rak przełyku, choroba wrzodowa, refluksowe zapalenie przełyku. 

Test na krew utajoną może być wykonany dwoma metodami – immunochemiczną (FIT) lub chemiczną (test gwajakowy, gFOBT). Zaletami metody immunochemicznej jest jej większa czułość (pozwala na wykrycie mniejszej ilość krwi w próbce), brak wpływu niektórych składników pożywienia na wynik testu oraz możliwość zakupienia go w aptece i wykonania samodzielnie w domu. Co jednak najistotniejsze – FIT daje większą szansę niż gFOBT na wczesne wykrycie raka jelita grubego. Test na krew utajoną należy powtarzać co roku. W przypadku pozytywnego wyniku testu konieczne jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki metodą kolonoskopową. 

Autorka: Natalia Tarłowska

Źródła:

Zhang, Jianping, et al. „Effectiveness of screening modalities in colorectal cancer: a network meta-analysis.” Clinical colorectal cancer 2017

Argiles, G., et al. „Localised colon cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up.” Annals of Oncology 31.10 (2020): 1291-1305.

Ali Khan, Uzair, et al. „Risk of colorectal cancer in patients with diabetes mellitus: A Swedish nationwide cohort study.” PLoS medicine 2020

www.cancer.org/cancer/colon-rectal-cancer

www.nfz-szczecin.pl/rxsnj_badania_w_kierunku_raka_jelita_grubego