Nowy kierunek w immunoterapii nowotworów

Immunoterapia przeciwnowotworowa, której celem jest aktywacja własnych mechanizmów obronnych chorego do niszczenia komórek nowotworowych, to obiecujące, stosowane już podejście do leczenia nowotworów. Wciąż jednak prowadzone są dalsze badania i powstają kolejne metody immunoterapii. ⁽¹⁾

Komórki nowotworowe rozpoznawane są przez limfocyty T (komórki naszego układu odpornościowego) dzięki obecności na ich powierzchni antygenów, czyli związków chemicznych “rozpoznawanych” przez nasz układ immunologiczny. Takim antygenem na powierzchni komórki nowotworowej jest CD47 (marker nowotworowy). Jest to jednocześnie sygnał dla makrofagów* – “nie zjadaj mnie”. Dzięki temu komórki nowotworowe mogą się dzielić w nieograniczony sposób w organizmie chorego. Do aktywacji informacji “nie zjadaj mnie” konieczna jest interakcja CD47 ze związkiem chemicznym na powierzchni makrofagów i właśnie zablokowanie tej interakcji jest kluczowe w niszczeniu komórek nowotworowych z antygenem CD47 (pożeraniu tych komórek przez makrofagi). Taki efekt można uzyskać stosując przeciwciała monoklonalne anty-CD47, które blokują tę interakcję. ⁽²⁾

Niedawno opublikowano pierwsze sukcesy stosowania terapii łączonej nowego, będącego jeszcze w fazie badań klinicznych, przeciwciała monoklonalnego anty-CD47 i rituksimabu – przeciwciała monoklonalnego anty-CD20. Założeniem tej terapii jest wzmocnienie sygnału “zjedz mnie”, a co za tym idzie, niszczenia komórek nowotworowych. Wstępne wyniki leczenia pacjentów cierpiących na chłoniaki nieziarnicze (non-Hodgkin’s Lymphoma, NHL)**, którzy wcześniej zostali poddani średnio 4 terapiom przeciwnowotworowym, wykazały odpowiedź u 50% pacjentów, a odsetek całkowitej odpowiedzi wynosił 36%. ⁽²⁾ Jest to pierwszy, bardzo obiecujący krok, w terapii również guzów litych. ⁽²⁾

Profil bezpieczeństwa, łatwość podania oraz szybka odpowiedź na leczenie stanowią solidne podstawy do dalszych badań klinicznych z udziałem większej liczby pacjentów, którzy cierpią na szybko postępującego chłoniaka lub mają choroby współistniejące. Większość działań niepożądanych była 1. lub 2. stopnia. Najczęściej obserwowano dreszcze, bóle głowy i anemię (41% pacjentów) oraz reakcje związane z wlewem (36% pacjentów). Większość działań niepożądanych nie utrzymywała się przez długi czas.

* komórek układu odpornościowego odpowiedzialnych za niszczenie, „zjadanie”, komórek nowotworowych
** dotyczy pacjentów, którzy nie odpowiedzieli na wcześniejszą terapię lub u których nastąpił nawrót choroby

Autor: Justyna Pluta

1. Hus Iwona “Nowe kierunki w immunoterapii nowotworów układu krwiotwórczego”, Acta Haematologica Polonica 2008, 39, Nr 4, str. 707–726
2. Alexander M. Castellino „Macrophage Checkpoint Blockade: New Immunotherapy Strategy” – Medscape, October 31, 2018