Od marca 2025 r. w Polsce zmienia się podejście do profilaktyki raka szyjki macicy. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 marca 2025 r. (Poz. 298), w programie badań przesiewowych pojawiły się nowe metody diagnostyczne: testy na obecność wirusa HPV (HR-HPV/cHPV) oraz cytologia na podłożu płynnym (LBC), które zastąpią dotychczas stosowaną cytologię konwencjonalną. To duży krok w kierunku skuteczniejszej profilaktyki. Wyjaśniamy, co to oznacza dla pacjentek.
Czym są badania przesiewowe?
Badania przesiewowe – zwane także skriningiem – są robione po to, aby wykryć chorobę we wczesnym stadium i szybko zacząć leczenie
Profilaktyczne badania przeprowadzane są wśród osób, które nie mają widocznych objawów danej choroby. Ich celem jest wykrycie we wczesnej fazie choroby. Wczesna diagnoza choroby zapobiega jej poważnym następstwom w przyszłości. Zwiększa szansę na całkowite wyleczenie.
Dlaczego zmieniono test przesiewowy w profilaktyce raka szyjki macicy?
W świetle aktualnej wiedzy medycznej kluczowe stało się wprowadzenie skuteczniejszych metod. Przyczyną ponad 90% przypadków raka szyjki macicy jest przewlekła infekcja wirusem HPV o wysokim potencjale onkogennym ( cHPV/HR-HPV). Dlatego najlepszym sposobem zapobiegania rakowi jest jak najwcześniejsze wykrycie obecności tego wirusa.
Dołącz do nas!
Tu znajdziesz przygotowane specjalnie dla Ciebie darmowe wsparcie w zmaganiach z rakiem!
Przez dziesięciolecia głównym narzędziem przesiewowym w Polsce była cytologia konwencjonalna. Mimo swoich zalet, metoda ta ma ograniczoną skuteczność.
W przeciętnej populacji 1000 kobiet poddawanych badaniom przesiewowym powinno być wykryte około 20 stanów przedrakowych raka szyjki macicy (stanów, które mogą prowadzić do rozwoju raka).
- Cytologia konwencjonalna umożliwi wykrycie przeciętnie 12 z nich, nie wykryje 8.
- Cytologia na podłożu płynnym (LBC) wykryje około 14 z nich, nie wykryje 6.
- Test HR-HPV pozwoli wykryć nie mniej niż 18 stanów przedrakowych, nie wykryje najwyżej 2.
Na czym polega skrining na podłożu płynnym/LBS (ang. liquid-based screening)?
Skrining na podłożu płynnym (LBS) jest pojęciem szerszym niż cytologia na podłożu płynnym/LBC (ang. liquid-based cytology) i oznacza przeniesienie oraz utrwalenie materiału pobranego z szyjki macicy w płynnym medium (podłożu płynnym) w celu umożliwienia dalszej diagnostyki bez konieczności powtórnego pobierania materiału.
Czy ma znaczenie na jakie podłoże płynne zostanie pobrany materiał cytologiczny?
Polskie Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy (PTKiPSM) rekomenduje stosowanie wyłącznie najpełniej zwalidowanych klinicznie podłoży płynnych (PreservCyt dla preparatyki ThinPrep, czasami dla uproszczenia nazywane podłożem ThinPrep, lub SurePath dla preparatyki o tej samej nazwie).
- Tylko te dwa podłoża spełniają międzynarodowe standardy bezpieczeństwa.
- Inne podłoża mogą być niewiarygodne — przed wyrażeniem zgody na badanie warto zapytać, na jakie podłoże zostanie przeniesiony materiał.
- Ważne: Sprawdź po badaniu, czy w wyniku zapisano, na jakim podłożu została przygotowana próbka.
Jak interpretować wyniki testu HPV?
Ze względu na niejednoznaczność sformułowań „dodatni” i „ujemny”, PTKiPSM zaleca używać jasnych określeń:
- „HPV wykryty” – oznacza obecność wirusa w próbce.
- „HPV niewykryty” – oznacza brak wykrycia wirusa, choć niekoniecznie jego brak w organizmie.
Wirus HPV może być:
- wykryty – obecny po niedawnym współżyciu (tzw. depozyt), Dlatego tak ważne jest przestrzeganie zasady minimalnego (24 godziny) i preferowanego (72 godziny) odstępu między pobraniem materiału z szyjki macicy/waginy a pochwowym zbliżeniem intymnym.
- niewykryty, bo utajony i niewykrywalny dla testu,
- niewykryty, ale obecny w ilości poniżej progu detekcji.
Dlatego nawet u osób w monogamicznych związkach lub seksualnie nieaktywnych może dojść do reaktywacji wcześniej przebytej infekcji.
Które testy cHPV/HR-HPV są zalecane?
Lista zweryfikowanych testów na obecność kwasu nukleinowego (NAT) HR-HPV, które mogą być używane w badaniach przesiewowych raka szyjki macicy na próbkach pobranych przez personel medyczny (stan na marzec 2025 roku, opracowanie PTKiPSM)
Zawsze warto zapytać w miejscu realizacji skriningu, który test HR-HPV jest stosowany jako pierwotny test przesiewowy.
Dla kogo program badań przesiewowych?
Zgodnie z nowym rozporządzeniem, nowy model badań przesiewowych dotyczy kobiet, osób transpłciowych, osób niebinarnych z zachowaną szyjką macicy, w wieku 25–64 lata, które uczestniczą w programie profilaktyki raka szyjki macicy.
W przypadku ujemnego wyniku testu HPV HR, badanie będzie zalecane co 5 lat. W przypadku wyniku dodatniego, zostanie wykonywana cytologia na podłożu płynnym (LBC). Jeśli cytologia wykryje zmiany na szyjce macicy, pacjentka zostanie skierowana na dodatkowe badania w ramach pogłębionej diagnostyki.
Podsumowanie: Co warto zapamiętać?
✅ Test HR-HPV i cytologia LBC są nowymi podstawowymi badaniami w programie przesiewowym.
✅ Testy molekularne pozwalają wcześniej wykryć zagrożenie rakiem szyjki macicy.
✅ LBC daje lepszą jakość próbek i możliwość wykonania dodatkowych testów.
✅ W badaniu powinny być wykorzystywane wyłącznie certyfikowane podłoża płynne i zweryfikowane testy HPV.
✅ W razie wątpliwości — pytaj! Masz prawo wiedzieć, jak wygląda Twoje badanie.
Źródło:
Artykuł powstał na podstawie dokumentu:
„Stanowisko Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy z dnia 30 kwietnia 2025 roku, opracowanego w kontekście Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 7 marca 2025 r. (Dz.U. poz. 298) wprowadzającego nowe zasady profilaktyki raka szyjki macicy w Polsce.
Więcej informacji: www.kolposkopia.info
