Przewlekła białaczka limfocytowa – zachowaj czujność onkologiczną

Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) jest chorobą nowotworową układu krwiotwórczego. Jest to najczęstsza białaczka rozpoznawana u dorosłych w krajach zachodnich, a ryzyko jej wystąpienia rośnie wraz z wiekiem. Rocznie średnio 4.2 na 100 tysięcy osób zapada na tą chorobę. Większość są to osoby po 50. roku życia.

W przebiegu przewlekłej białaczki limfocytowej dochodzi do akumulacji nieprawidłowych, dojrzałych limfocytów (rodzaj białych krwinek biorących udział w tworzeniu odpowiedzi odpornościowej) we krwi oraz szpiku kostnym. Proces ten może objąć także węzły chłonne, śledzionę, wątrobę oraz rzadziej skórę.

Z czasem komórki białaczkowe gromadzące się w szpiku wypierają prawidłowe komórki biorące udział w produkcji elementów morfotycznych krwi (krwinek białych, czerwonych, płytek krwi). W konsekwencji dochodzi do niedoboru tych elementów we krwi, czyli tzw. cytopenii.

Czy można zapobiec rozwojowi PBL?

Etiologia przewlekłej białaczki limfocytowej jest nieznana. Tym samym nie ma żadnej zalecanej profilaktyki, która uchroniłaby przed rozwinięciem się tej choroby. Można jednak wyróżnić czynniki ryzyka zachorowania, które będą zwiększały czujność onkologiczną. Są to:

• WIEK: Zapadalność rośnie wraz z długością życia. Mediana wieku w momencie diagnozy wynosi 72 lata. W Polsce rozpoznanie stawiane jest u młodszych osób – średnio w wieku 63 lat u mężczyzn i 66 lat u kobiet.
• PŁEĆ: Mężczyźni chorują 1.5-2-krotnie częściej niż kobiety.
• RASA: Częściej chorują osoby rasy białej w porównaniu do rasy czarnej, czy żółtej.
  Ciekawostka: Azjaci, zarówno Ci mieszkający w Azji, jak i w krajach zachodnich, mają niższy wskaźnik zachorowania na PBL porównując do rasy kaukaskiej. Może to tłumaczyć dlaczego przyczyn tej choroby upatruje się raczej w genetyce, niż w czynnikach środowiskowych.
• PBL W RODZINIE: W 10% przypadków choroba występuje rodzinnie. Ryzyko zachorowania na PBL wzrasta około 7-krotnie, jeżeli w najbliższej rodzinie zdiagnozowano już tę chorobę.

Czy są objawy, które powinny mnie zaniepokoić?

Przewlekła białaczka limfocytowa we wczesnych stadiach zaawansowania zazwyczaj w niewielkim stopniu wpływa na samopoczucie chorego. Najczęściej wykrywana jest dzięki wykonanej rutynowo morfologii krwi, gdzie stwierdza się nieprawidłową liczbę białych krwinek. Diagnoza jest zazwyczaj stawiana przypadkowo. U 1/3 chorych nie występują żadne objawy w chwili rozpoznania. Część pacjentów będzie zgłaszała niespecyficzne i zróżnicowane dolegliwości, które często traktowane są jako oznaki przepracowania, czy stresu i z tego powodu przez dłuższy czas bagatelizowane. Do takich objawów zaliczymy znaczne osłabienie, nadmierną męczliwość, czy brak łaknienia.

Miejscowa lub uogólniona limfadenopatia, czyli powiekszenie węzłów chłonnych m.in. szyjnych, nadobojczykowych, pachowych, czy pachwinowych jest jednym z najczęstszych objawów przewlekłej białaczki limfocytowej. Węzły te nie są bolesne, a ich powiększenie nie jest związane z toczącą się infekcją.

U ok. 10% chorych występują objawy ogólne (tzw. objawy B) takie jak:

• utrata masy ciała o ≥ 10% w ciagu ostatnich 6 miesięcy,
• gorączka (>38 °C) utrzymująca się 2 tyg. lub dłużej,
• wzmożona potliwość, zwłaszcza występująca w nocy, utrzymująca się przez ponad 2 tyg.

Należy pamiętać, że w pierwszej kolejności należy wykluczyć najczęstsze przyczyny powyższych objawów, czyli infekcje wirusowe, jak przeziębienie, czy grypa, a także zakażenia bakteryjne oraz pasożytnicze. Jeśli nie potrafimy ustalić przyczyny, a dolegliwości utrzymują się, powinniśmy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

W miarę postępu choroby mogą pojawić się także następujące objawy:

• uczucie pełności w jamie brzusznej – efekt powiększonej śledziony i/lub wątroby
• częste infekcje – efekt pogorszenia działania układu odpornościowego
• nieprawidłowe krwawienie np. z nosa, czy dziąseł, łatwe siniaczenie się – efekt obniżonej liczby płytek krwi
• uczucie zmęczenia, osłabienia, duszności, bladość – efekt obniżonej liczby krwinek czerwonych

Kiedy należy zbadać krew?

Morfologię krwi obwodowej, która jest jednym z najbardziej podstawowych badań, warto wykonać raz na rok. Jednak w przypadku wystąpienia niepokojących objawów, które mogą wskazywać na przewlekłą białaczkę limfocytową należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza oraz zbadać krew. W takim wypadku wskazane jest wykonanie morfologii z rozmazem.

Jakie wyniki morfologii mogą nasuwać podejrzenie PBL?

• WBC (liczba krwinek białych) – jej podwyższenie może wskazywać na PBL, ale także na inne, częstsze stany chorobowe jak np. infekcje; w przypadku nieprawidłowej liczby leukocytów powinno się wykonać rozmaz krwi, który pozwoli na ocenę procentowego udziału poszczególnych krwinek białych
• RBC (liczba krwinek czerwonych) – ich obniżenie może świadczyć o niedokrwistości, której najczęstszą przyczyną jest niedobór żelaza; może też być spowodowane niedoborem witaminy B12, krwawieniem, a także chorobami nowotworowymi krwi, w tym PBL
• HGB (hemoglobina) – podobnie jak RBC może być obniżona
• HCT (hematokryt) – podobnie jak RBC może być obniżony
• MCV (objętość krwinki czerwonej) – w przebiegu PBL zazwyczaj jest prawidłowa
• PLT (płytki krwi) – ich obniżenie może wskazywać na PBL, ale także być spowodowane m.in. zakażeniem, lub towarzyszyć innych chorobom zarówno onkologicznym jak i z autoagresji (autoimmunologicznym)

autor: lek. Olga Kuczkiewicz
konsultacje merytoryczne: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Giannopoulos.