Rak odbytnicy

Wiedza o raku
27 stycznia, 2023
Alivia

Rak odbytnicy to jeden z najczęściej wykrywanych nowotworów w naszym kraju. Jest diagnozowany zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, a objawy kliniczne są uzależnione m.in. od stopnia zaawansowania choroby. Postępy w medycynie sprawiają, że pacjenci, u których stwierdzono raka odbytnicy, mają coraz większe szanse na długie życie.

Rak odbytnicy – co to jest?

Według danych w Polsce rak odbytnicy jest drugim co do częstości występowania nowotworem złośliwym w obrębie jelita grubego. Stanowi ok. 30-40% wszystkich przypadków. Należy też podkreślić, że prawie 95% pacjentów z tą chorobą to osoby po 50. roku życia – rzadko zdarza się, że jest diagnozowana przed 40. rokiem życia.

Przygotowaliśmy pakiet benefitów oraz darmowych usług, dzięki którym mierzenie się z rakiem będzie łatwiejsze. Daj nam szansę! Kliknij tutaj i przekonaj się, co możemy dla Ciebie zrobić!

Odbytnica jest odcinkiem jelita grubego, który znajduje się pomiędzy esicą i kanałem odbytu. Osiąga długość 12-18 cm. To przedłużenie okrężnicy esowatej. Odbytnica odpowiada przede wszystkim za utrzymywanie stolca (i ewentualnie gazów) oraz defekację, a więc wydalanie go poza organizm. Dzieli się ją na dwa odcinki:

Górny – odbytnica właściwa, znajduje się w miednicy mniejszej (często określa się go mianem części miednicznej). Długość tego odcinka to ok. 12-15 cm.
Dolny – rozwiera się w chwili wydalania stolca, to część odbytowa. To znacznie krótszy odcinek, jego długość wynosi ok. 3 cm.

Co ważne, odbytnica jest dobrze unerwiona. Jest też zbudowana w taki sposób, aby pozwalała na szybkie i bezbolesne przejście kału.

Dołącz do nas!

Tu znajdziesz przygotowane specjalnie dla Ciebie darmowe wsparcie w zmaganiach z rakiem!

Przyczyny raka odbytnicy

Czynniki ryzyka raka jelita grubego, w tym odbytnicy, są zróżnicowane. Część z nich można kontrolować, ale niektóre są od nas niezależne i nie mamy na nie wpływu. Wyróżnia się dwie grupy zachorowań na nowotwór odbytnicy:

Sporadyczne – nie są związane z obciążeniami rodzinnymi i genetycznymi, stanowią 90-95% przypadków.
Rodzinne – są następstwem mutacji genów bądź innej przyczyny zwiększającej ryzyko rozwoju choroby, stanowią 5-10% przypadków.

Podstawowe czynniki, które mogą prowadzić do raka odbytnicy to:

wiek – jak już zostało wspomniane, najczęściej chorują osoby po 50. roku życia. Szczyt zachorowań przypada na 9. dekadę życia, a dokładnie na jej pierwszą połowę (dotyczy to obu płci),
niezdrowy tryb życia – brak aktywności fizycznej, źle zbilansowana dieta,
nałogi – palenie papierosów, nadużywanie alkoholu,
przebyte choroby zapalne jelit – wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna znacząco zwiększają ryzyko rozwoju raka, ponieważ prowadzą do dysplazji błony, która wyściela okrężnicę i odbytnicę,
uwarunkowania genetyczne – osoby z FAP (rodzinną polipowatością gruczolakowatą) są obarczone 100% ryzykiem zachorowania na raka.

Znaczenie ma również rasa i grupa etniczna. Nowotwory jelita grubego, a więc także odbytnicy, dotykają częściej m.in. Żydów aszkenazyjskich. Poza tym większą liczbę zachorowań odnotowuje się w takich regionach świata jak Ameryka Północna, Europa, Australia oraz Japonia.

Chorujesz na raka i potrzebujesz środków na leczenie? A może szukasz porady dietetyka lub konsultacji z psychologiem? Mamy to, czego potrzebują pacjenci. Pozwól sobie pomóc! Kliknij i poznaj nasze możliwości!

Objawy raka odbytnicy

Pacjenci chorzy na raka odbytnicy często zauważają u siebie symptomy ogólne, towarzyszące także innym nowotworom jelita grubego. Należą do nich:

bóle brzucha,
wzdęcia,
zmiana rytmu wypróżnień (występujące naprzemiennie biegunki i zaparcia).

Bardziej charakterystyczne objawy to głównie:

ból brzucha połączony z bólem krocza,
uczucie niepełnego wypróżnienia,
niewielka ilość jasnoczerwonej krwi, która pokrywa stolec,
kolka jelitowa.

Wiele osób skarży się też na mniej typowe symptomy, takie jak nagła utrata masy ciała czy brak apetytu. Nierzadko towarzyszą one chorobie w bardziej zaawansowanych stadiach. Gdy nowotwór przeniesie się na inne organy, mogą pojawić się dodatkowe, związane z tym objawy. Przeważnie dotyczą one pochwy, pęcherza moczowego, a w przypadku przerzutów odległych – płuc i wątroby.

Diagnostyka raka odbytnicy

Diagnostyka w kierunku raka odbytnicy rozpoczyna się od badania podmiotowego, czyli wywiadu z pacjentem. Konieczne jest więc poinformowanie lekarza o wszystkich niepokojących symptomach, w szczególności takich jak stolec z domieszką krwi. Jeśli w rodzinie występują zespoły genetyczne jak FAP, również należy o tym powiedzieć.

Kolejnym etapem jest badanie przedmiotowe pozwalające na ocenę jamy brzusznej i pachwinowych węzłów chłonnych. Obszary te sprawdzane są pod kątem powiększenia wątroby, występowania patologicznych oporów, a także obecności ewentualnych przerzutów (w przypadku nowotworu odbytnicy pachwinowe węzły chłonne są pierwszą lokalizacją przerzutów).

Do wstępnej oceny zaawansowania raka konieczne jest wykonanie palpacyjnego badania per rectum. Polega ono na zbadaniu odbytu za pomocą palca, to podstawa diagnostyki w nowotworach jelita grubego. Aby ustalić najskuteczniejszą terapię, zlecane są także:

Rezonans magnetyczny miednicy – podobnie jak badanie per rectum, jest podstawą w diagnostyce raka jelita grubego, w tym odbytnicy. Dzięki uzyskanym wynikom możliwe jest ustalenie zakresu leczenia chirurgicznego oraz ewentualnej radio- lub radiochemioterapii.
USG transrektalne (przezodbytnicze) – badanie wykonuje się często w celu uzyskania dodatkowych informacji na temat małych zmian. W porównaniu do rezonansu magnetycznego miednicy pozwala na dokładniejsze rozróżnienie stopnia zaawansowania choroby. Jednocześnie USG transrektalne jest mniej precyzyjne w przypadku oceny naciekania mezorektum, czyli tkanki okołoodbytniczej.
Tomografia komputerowa klatki piersiowej i jamy brzusznej – umożliwia wykrycie lub wykluczenie przerzutów odległych. Badanie jest wykonywane po wcześniejszym podaniu kontrastu. Gdy przeprowadzone zostanie jedynie TK jamy brzusznej, możliwe jest wykonanie dodatkowo RTG klatki piersiowej.
PET-TK (pozytonowa tomografia emisyjna z tomografią komputerową) – badanie wykonuje się tylko w określonych sytuacjach. Pozwala rozwiązać szczególne problemy kliniczne, których źródła nie wyjaśniły pozostałe etapy diagnostyki.
Kolonoskopia – wykonuje się pełne badanie do kątnicy. Towarzyszy mu pobranie wycinków z guza, nierzadko też usunięcie polipów.
Rektoskopia – inaczej wziernikowanie odbytnicy. To badanie endoskopowe pozwalające na ocenę budowy błony śluzowej, a także pobranie wycinków do analizy.

Metody leczenia

Nowotwór odbytnicy to choroba, dla której podstawę leczenia stanowi chirurgia. Niemniej dużo w tej kwestii zależy od lokalizacji guza, oceny jego resekcyjności oraz stopnia zaawansowania. Obowiązującym standardem jest TME, czyli technika całkowitego wycięcia mezorektum. Według specjalistów powinna być zastosowana w przypadku raka, który jest umiejscowiony w środkowym i dolnym odcinku odbytnicy. Jeżeli nowotwór rozwinął się w jej górnej części, zalecane jest wycięcie tkanki okołoodbytniczej 5 cm poniżej guza. Dzięki zastosowaniu techniki TME możliwe jest zachowanie zwieraczy odbytu, co korzystnie wpływa na jakość życia pacjentów. Prawidłowe przeprowadzenie operacji sprawia, że ryzyko nawrotu choroby nowotworowej zwykle nie przekracza 5%.

W leczeniu raka odbytnicy zastosowanie znajduje również radioterapia przed- i pooperacyjna. Wykorzystywana jest samodzielnie lub w połączeniu z chemioterapią, w zależności od przypadku. Wskazaniem do przeprowadzenia takiej terapii jest rak w bardziej zaawansowanym stadium. U osób, u których nie jest możliwe leczenie chirurgiczne, stosuje się radykalną radioterapię samodzielną. Zdarza się, że pozwala to na miejscowe wyleczenie i długie życie.

Gdy terapia raka odbytnicy zostanie zakończona, należy prowadzić czynną obserwację. Terminy badań kontrolnych są zwykle ustalane indywidualnie, ponieważ prawdopodobieństwo nawrotu przy tym nowotworze nie jest duże (zwłaszcza gdy zostanie wcześnie wykryty).

Autor: Fundacja Onkologiczna – Alivia

Źródła: