W dniach 3-6 września 2022 roku, po raz kolejny, odbył się kongres ESPEN. Po dwóch latach pandemii 44. edycja kongresu mogła zostać przeprowadzona w formie stacjonarnej w Wiedniu. Kongres ESPEN jest wynikiem współpracy trzech krajów: Austrii, Chorwacji i Słowenii i został utworzony w celu umożliwienia ekspertom żywienia klinicznego wymiany doświadczeń oraz stwarzania przestrzeni dla opracowywania ogólnoeuropejskich wytycznych.
Tematem dominującym wśród sesji były zagadnienia związane z COVID 19 i skutkami pandemii. Jak wielokrotnie podkreślali eksperci podczas wydarzenia, pandemia wpłynęła nie tylko na nasze zdrowie, ale także na sposób, w jaki żyjemy, pracujemy i prowadzimy edukację. Skutki pandemii obserwuje się w niemal każdej dziedzinie życia i nie bez wpływu pozostaje ona na zagadnienia związane z żywieniem.
Wśród licznych sesji tematycznych znalazły się również te poświęcone żywieniowemu postępowaniu w onkologii.
Nie tylko żywienie
Po raz pierwszy podczas kongresu promowano nie tylko ideę wartościowego sposobu odżywiania ale także aktywność fizyczną. Hasło ,,eat&move” („jedz i ruszaj się”) towarzyszące wydarzeniu miało zachęcać do aktywności fizycznej, ale także uświadomić jej znaczenie w terapii leczniczej. Ruch zalecany jest każdemu kto nie ma przeciwwskazań lekarskich, ponieważ może korzystnie wpływać na efekty leczenia. Aktywność fizyczna w połączeniu z odpowiednio zbilansowaną dietą może mieć ogromne znaczenie dla pacjentów onkologicznych. Jak dowiedzieli się uczestnicy kongresu utrzymywanie pracy mięśni pozwala pacjentom zachowywać tzw. beztłuszczową masę ciała na odpowiednim poziomie tym samym zapobiegając wyniszczeniu, wydłużając życie chorych i poprawiając jego jakość. Aktywność fizyczna stanowi również element prehabilitacji, czyli przygotowania pacjenta przed wdrożeniem wybranego leczenia. Choroba nowotworowa nie zawsze musi więc wiązać się z całkowitą rezygnacją z aktywności fizycznej. Przeciwnie, może stanowić istotne wsparcie leczenia.
Załóż zbiórkę na 1,5% podatku!
Pokryj koszty leków, badań, prywatnych konsultacji oraz dojazdów. Nie ma żadnego haczyka!
A co po leczeniu?
Podczas tegorocznej edycji wydarzenia podkreślano wielokrotnie znaczenie jakości życia pacjentów onkologicznych. Coraz częściej eksperci zwracają uwagę na to jak wygląda jakość życia w procesie leczenia onkologicznego i po jego zakończeniu. Z żywieniowego punktu widzenia podkreślano znaczenie zapobiegania i walki z niedożywieniem, odpowiedniego nawadniania oraz aktywności fizycznej przed, w trakcie i po leczeniu, ponieważ właśnie te czynniki zdawały się silnie wpływać na jakość życia pacjentów. Dodatkowo w czasie dyskusji omawiano również rolę wzmacniania pacjenta i zachęcania go do udziału w procesie leczenia. Włączanie chorego w procesy decyzyjne może pozwolić na osiąganie lepszych rezultatów i korzystnie wpływać na jakość życia.
Zdaniem ekspertów o jakości życia chorego należy myśleć już od momentu zdiagnozowania choroby. Odpowiednie przygotowanie fizyczne, dietetyczne oraz mentalne powinny stanowić rutynowe wsparcie chorych na nowotwory ze względu na istotny wpływ na wyniki leczenia i jakość życia po chorobie.
Mikrobiota a nowotwory
Jednym z ciekawszych zagadnień związanych z chorobami nowotworowymi podczas kongresu był wykład na temat związku mikrobioty jelitowej z występowaniem poszczególnych rodzajów nowotworu. Przede wszystkim podkreślono, że dieta i sposób odżywiania to tylko jeden z elementów wpływających na mikrobiom. Na skład gatunkowy mikrobiomu wpływa również zanieczyszczenie środowiska, leki, geny i wiele innych. Warto jednak wiedzieć, że niezdrowa dieta, o niskiej zawartości błonnika i wysokim spożyciu mięsa, może wpływać na wzrost bakterii jelitowych, które zwiększają ryzyko raka jelita grubego. Niekorzystne bakterie związane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego to między innymi Fusobacterium nucleatum. Dotychczas poznano już szereg specyficznych mechanizmów interakcji bakterii z komórkami organizmu człowieka sprzyjających transformacji nowotworowej. Chorobotwórcze bakterie mogą wywoływać przewlekły stan zapalny w obrębie śluzówki, powodować uszkodzenia materiału genetycznego oraz zaburzać ważne szlaki sygnałowe w organizmie. Dieta bogata w tłuszcze zwierzęce i uboga w błonnik na drodze zaburzeń mikrobiomu jelitowego sprzyja nie tylko nowotworom ale także innym przewlekłym chorobom jelit.
Pomimo, że dieta to tylko jeden z wielu czynników kształtujących mikrobiom warto pamiętać, że dieta należy do czynników na które mamy wpływ i dbając o nią możemy wpływać na nasze ryzyko zachorowania na nowotwór.
Mirtazapina na kacheksję nowotworową?
Ciekawym doniesieniem wśród prac badawczych było między innymi omówienie wpływu mirtazapiny na leczenie kacheksji nowotworowej, a zaprezentowane wyniki wydają się być obiecujące. Mirtazapina to lek o właściwościach przeciwdepresyjnych i nasennych, który w badaniu Dr J. Turcott z National Cancer Institute of Mexico wpływał korzystnie na spożycie energii w grupie pacjentów onkologicznych. Według badaczki ten lek może w przyszłości okazać się tanim i dobrze tolerowanym wsparciem w kacheksji nowotworowej w przyszłości.
Żywienie to Twoje prawo – deklaracja wiedeńska
Najważniejszym elementem 44. edycji kongresu ESPEN było podpisanie wspólnej deklaracji wiedeńskiej określającej prawo do opieki żywieniowej jako jedno z praw człowieka.
Jak podkreślono w czasie mowy wstępnej każdy człowiek ma prawo do najwyższego możliwego do osiągnięcia standardu zdrowia. Prawo do zdrowia obejmuje wszystkie czynniki społeczno-ekonomiczne sprzyjające zachowaniu zdrowia, w tym także żywność i prawidłowe odżywianie.
Prawo człowieka do żywności musi być przestrzegane we wszystkich sferach, w tym w specyficznych sytuacjach klinicznych. Chory musi być żywiony w godnych warunkach i ma podstawowe prawo do wolności od głodu.
Ponadto niedożywienie związane z chorobą jest częstym stanem spowodowanym praktycznie każdą chorobą, z negatywnym wpływem na jakość życia danej osoby. Ponieważ niedożywienie nasila negatywne skutki choroby, zwiększa śmiertelność i wpływa na przedłużenie pobytu w szpitalu, jest związane z niepotrzebnym kosztem opieki zdrowotnej. Z tego powodu terapia żywieniowa musi być prowadzona przez przeszkolony i kompetentny personel ochrony zdrowia (Dietetycy/Dietetycy, Pielęgniarki, lekarze, farmaceuci).
Niestety prawo do żywienia jest często bagatelizowane w warunkach klinicznych, co skutkuje niedopuszczalną liczbą osób cierpiących na choroby związane z niedożywieniem co jest lekceważeniem prawa do zdrowia.
Deklaracja ma na celu przede wszystkim promowanie uznania opieki żywieniowej jako jednego z praw człowieka dla wszystkich osób. Deklaracja ma również stanowić punkt odniesienia do dalszych działań towarzystw klinicznych i naukowych w celu zapewnienia odpowiedniej opieki żywieniowej każdemu pacjentowi. Dokument definiuje również podstawowe wartości, cele i zasady służące poprawie jakości opieki żywieniowej pacjentów. Powstanie deklaracji pozwala również zwiększać świadomość na temat niedożywienia związanego z chorobą oraz konsekwencji braku odpowiedniej opieki żywieniowej.
Realizowanie prawa do żywienia jako jednego z praw człowieka wymaga odpowiednich interwencji na poziomie polityki zdrowotnej. Podstawą realizacji tego prawa jest odpowiednia edukacja w dziedzinie żywienia klinicznego i prowadzenie wysokiej jakości badań naukowych. W celu realizacji równego i sprawiedliwego dostępu do opieki żywieniowej wymagane jest wsparcie instytucjonalne oraz działanie w oparciu o zespoły interdyscyplinarne. I wreszcie, należy kłaść nacisk na wzmocnienie pozycji pacjenta w procesie leczenia, co jest kluczowym czynnikiem umożliwiającym podjęcie niezbędnych działań w celu optymalizacji opieki żywieniowej.
Autorka: Elwira Gliwska – dietetyk kliniczny
