ONS (doustne suplementy pokarmowe) w onkologii – nie tylko białko

Dietetyczne środki specjalnego przeznaczenia medycznego często są nieocenionym wsparciem w chorobie dla pacjentów onkologicznych. Wysoka zawartość składników odżywczych skoncentrowana w niewielkiej objętości pozwala pacjentom zapobiegać niedoborom pokarmowym. Największą popularność w onkologii zyskały suplementy wysokobiałkowe oraz wysokokaloryczne, które również często przez producentów są określane jako dedykowane pacjentom onkologicznym. Warto zauważyć, iż pacjent onkologiczny w niektórych przypadkach może wymagać innych, specjalistycznych rodzajów ONS po to aby jego terapia była skrojona na miarę i maksymalnie dopasowywała się do jego potrzeb.

Wybierając rodzaj ONS należy zwrócić uwagę przede wszystkim na stan przewodu pokarmowego pacjenta. Wysoka osmolarność większości preparatów dedykowanych pacjentom onkologicznym może przyczyniać się do ograniczania przez chorego stosowania wsparcia żywieniowego. Czasami lepszym rozwiązaniem może być stosowanie preparatów normokalorycznych czy normobiałkowych aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia nudności czy też biegunek.

Zgodnie z wytycznymi protokołu ERAS u pacjentów przygotowujących się do zabiegu operacyjnego zaleca się stosowanie preparatów hipokalorycznych.

W przypadku pacjentów ze źle kontrolowaną cukrzycą lub obecnymi powikłaniami cukrzycy może okazać się korzystne wprowadzenie ONS dedykowanych diabetykom. Należy tutaj zaznaczyć iż osoby z uregulowaną cukrzycą, będące na insulinoterapii nie muszą obowiązkowo przyjmować ONS dla cukrzyków. Czasami, w przebiegu długotrwałego leczenia nowotworów dużymi dawkami kortykosteroidów, chory może rozwinąć nietolerancję glukozy. W takim przypadku również warto rozważyć zastosowanie ONS dla diabetyków, które cechuje niska zawartość węglowodanów prostych, co pomaga unormować glikemię.

Na rynku dostępne są również preparaty ONS dedykowane pacjentom z chorobami nerek. W onkologii, stosowanie tego rodzaju preparatów może być korzystne dla pacjentów ze znacznie obniżonym GFR. Do pogorszenia funkcji nerek może dojść w wyniku stosowania leków przeciwnowotworowych takich jak cytostatyki. Uszkodzenie nerek może również wystąpić jako powikłanie cukrzycy, szczególnie u chorych odwodnionych. Istnieją dwa rodzaje ONS w chorobach nerek: preparaty dla pacjentów przed dializą oraz w trakcie dializ – ich skład znacząco się różni, dlatego należy zawsze wybierać preparat zgodnie z bieżącymi potrzebami pacjenta.

U pacjentów, u których występują biochemiczne objawy niewydolności wątroby, zostały stworzone ONS o zmienionym składzie aminokwasów. Preparaty te, mogą być przydatne w onkologii w przypadku zaostrzenia marskości wątroby, w stanach po krwawieniu z żylaków przełyku lub też w pooperacyjnej niewydolności wątroby. Warto wspomnieć, że w wyniku stosowania cytostatyków może dojść do niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby, gdzie stosowanie preparatów oszczędzających wątrobę może okazać się bardzo pomocne.

Dla chorych w ciężkiej kacheksji czy też po długim okresie głodzenia, korzystne mogą okazać się preparaty stosowane w zespole złego wchłaniania. Preparaty te cechuje zmieniona forma białka, która umożliwia jego łatwiejsze wchłanianie. Stosowanie tych preparatów warto również rozważyć w przypadku zespołu krótkiego jelita czy w immunologicznym zapaleniu jelit.

Pacjenci z rakiem płuca, zwłaszcza u których stwierdzono kacheksję, czy też pacjenci onkologiczni ze współistniejącą chorobą obturacyjną płuc mogą wspierać się preparatami dedykowanymi niewydolności oddechowej. Preparaty te cechuje niska zawartość węglowodanów prostych oraz wysoka zawartość tłuszczów.

W terapii żywieniowej pacjentów onkologicznych warto mieć na uwadze zmieniający się stan zdrowia pacjenta w wyniku stosowanej terapii przeciwnowotworowej. Wybór preparatu do wsparcia żywieniowego w onkologii nie powinien opierać się jedynie o fakt istnienia choroby nowotworowej, a raczej o ogólną kondycję, choroby towarzyszące oraz specyficzne potrzeby pacjenta.

Autor: Elwira Gliwska

• Gustafsson U.O., Scott M.J., Schwenk W. i wsp.; Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) Society, for Perioperative Care; European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN); International Association for Surgical Metabolism and Nutrition (IASMEN): Guidelines for perioperative care in elective colonic surgery: Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) Society recommendations. World J. Surg., 2013; 37: 259–284
• Nygren J., Thacker J., Carli F. i wsp.: Guidelines for perioperative care in elective rectal/pelvic surgery: Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) Society recommendations. World J. Surg., 2013; 37: 285–305