Pytamy Ministra Zdrowia: Na co zostały wydane 4 mld zł przeznaczone na leki?

Dzięki ustawie refundacyjnej, Ministerstwo Zdrowia zaoszczędziło ok. 4 mld zł. Zgodnie z ustawą, pieniądze te miały zostać przeznaczone na refundację nowoczesnych leków, jednak tak się nie stało. Dlatego wspólnie z innymi organizacjami wystosowaliśmy otwarty list do Ministra Zdrowia, w którym domagamy się pilnego wyjaśnienia tej sprawy.

Ustawa refundacyjna (ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych) w założeniu miała wprowadzić większy niż dotychczas stopień przejrzystości działań władz publicznych w zakresie refundacji, a także otworzyć system refundacyjny na nowe, innowacyjne produkty, racjonalizując jednocześnie wydatki publiczne na leki. Niestety, z wielu przyczyn, aktualne realia systemu nie wypełniają tych założeń ustawy. Ministerstwo zaś konsekwentnie odmawia merytorycznej rozmowy nt. tego problemu i konieczności korekty nieprawidłowości, na zaproszenia do dyskusji, zapytania i prośby interesariuszy odpowiadając w formule ogólnikowych pism, odwołujących się do dwóch generycznych grup argumentów:

• zawierających stwierdzenia, że w Polsce innowacyjne leki są wystarczająco dostępne i na listę refundacyjną wchodzi wystarczająca ilość nowych leków;
• lub dotyczących „ograniczonego budżetu”.

Oba argumenty są dla nas nie do przyjęcia.

Innowacyjne leki nie są wystarczająco dostępne

Zgodnie z wynikami raportu przygotowanego przez firmę EY Polska na nasze zlecenie, w Polsce dostęp do innowacyjnych leków onkologicznych jest znacznie ograniczony w stosunku do sytuacji w innych państwach europejskich. Na 30 najszerzej używanych w UE leków na raka, w Polsce aż 12 jest w ogóle niedostępne (NFZ ich nie refunduje) i lekarze nie mogą nimi leczyć chorych. Natomiast wykorzystanie tych leków, które są teoretycznie dostępne, jest w praktyce niższe niż w innych krajach europejskich. Wynika to z tego, że tylko niektórzy chorzy na raka mają prawo z nich w praktyce skorzystać. Urzędnicy Ministerstwa Zdrowia ustalają restrykcyjne zasady określające którzy pacjenci mogą być włączeni do leczenia (programy lekowe), co bardzo zawęża realną dostępność do refundowanych leków.

Przekłada się to na wyniki leczenia. W naszym kraju odnotowuje się ok. 150 tys. nowych zachorowań na raka rocznie – na 100 pacjentów w Polsce przeżyje średnio zaledwie 46, co plasuje nasz kraj na jednej z ostatnich pozycji w Europie. Dystans dzielący nas od liderów jest ogromny – kraje te osiągają wskaźniki pomiędzy 60 a 70% przeżyć. Po 5 latach statystycznie z grupy 150 tys. chorych przeżyje w Polsce niespełna 70 tys. osób, choć współczesna wiedza medyczna powala uratować co najmniej 100 tys.

Problemem nie jest brak środków finansowych – Ministerstwo nie wykorzystuje obecnych, założonych w budżecie

Na podstawie przeprowadzonej analizy danych, publikowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia wnioskować można, że w czasie ́trzech lat od wprowadzenia Ustawy o refundacji, w budżecie odnotowano oszczędności w kwocie ok. 4 mld PLN względem roku 2011. Zgodnie z Ustawą, środki te powinny zostać przeznaczone na innowacyjne leki, jednak tak się nie stało.

Żądamy wyjaśnień od Ministerstwa Zdrowia

W związku z powyższymi danymi, 16 czerwca 2015 r. wystosowaliśmy list otwarty do Ministra Zdrowia prof. Mariana Zembali, w którym domagamy się pilnego wyjaśnienia przedstawionej sytuacji.

Pytamy w liście:
1. W jaki sposób i na podstawie jakich aktów prawnych zostały faktycznie spożytkowane zaoszczędzone w ostatnich latach środki, o których mowa powyżej?
2. Czy w kontekście powyższych doniesień Ministerstwo Zdrowia uważa, że sposób realizacji budżetu przez NFZ w ostatnich latach był i jest zgodny z obowiązującym prawem oraz zasadami etyki?
3. Jakie są przyjęte przez Ministerstwo Zdrowia mierzalne cele i kryteria sukcesu polityki lekowej w obszarze poprawy dostępu do nowoczesnych leków onkologicznych?

List podpisali przedstawiciele 13 organizacji pacjenckich:

1. Bartosz Poliński, Alivia – Fundacja Onkologiczna Osób Młodych
2. dr Grzegorz Luboiński, Polska Unia Onkologii
3. Rafał Świerzewski, European Cancer Patient Coalition (ECPC)
4. Kapsyda Kobro-Okołowicz, Fundacja Rak’n’Roll Wygraj Życie
5. Mirosława Skitek, Stowarzyszenie Chorych na Czerniaka
6. Elżbieta Kozik, Polskie Amazonki – Ruch Społeczny
7. Piotr Piotrowski, Fundacja 1 Czerwca
8. Anna Kupiecka, Fundacja OnkoCafe – Razem Lepiej
9. Katarzyna Gulczyńska, Fundacja „Pokonaj raka”
10. Agnieszka Olejnik, Fundacja Chustka
11. Joanna Konarzewska-Król, Fundacja Onkologiczna Nadzieja
12. Beata Ziemkiewicz-Janota, Polski Komitet Zwalczania Raka
13. Paulina Kieszkowska-Knapik, Fundacja Lege Pharmaciae

Przeczytaj list (pdf)

Nasz list oraz sprawa zaginionych 4 mld zł odbiły się szerokim echem w mediach.

Publikacje na ten temat ukazały się m.in. na www.zdrowie.abc.com.pl, pulsbiznesu.pb.pl, portalemedyczne.pl, www.gazetalekarska.pl.

25 czerwca felieton na temat powyższej sprawy został przedstawiony w TVP Info w programie „Panorama Dnia” (od 29 min). Wiceminister Zdrowia, Sławomir Neumann zapytany o niewykorzystane 4 mld zł, odpowiedział przed kamerą, że „te pieniądze zostały wydane w tamtych latach na leczenie Polaków w szpitalach, przychodniach, u lekarzy rodzinnych„.

Art. 3 ust. 2 Ustawy o refundacji jasno wskazuje jednak, na jakie cele mogą zostać przeznaczone powyższe środki finansowe:
Kwotę środków finansowych stanowiącą wzrost całkowitego budżetu na refundację w roku rozliczeniowym w stosunku do całkowitego budżetu na refundację w roku poprzedzającym przeznacza się na:
1) finansowanie:
a) dotychczas nie objętych refundacją leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych, które nie mają swojego odpowiednika refundowanego w danym wskazaniu, z zakresu, o którym mowa w art. 15 ust. 2 pkt 14–16 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej dalej „ustawą o świadczeniach”, wobec których została wydana decyzja administracyjna o objęciu refundacją,
b) przewidywanego wzrostu refundacji w wybranych grupach limitowych wynikającego ze zmian w Charakterystyce Produktu Leczniczego lub ze zmian praktyki klinicznej;
2) refundację, w części dotyczącej finansowania świadczeń, o których mowa w art. 15 ust. 2 pkt 14 ustawy o świadczeniach.

Przeznaczenie zaoszczędzonych środków finansowych na inne cele, jest zatem niezgodne z prawem.

Również Pan Bartosz Arłukowicz, były Minister Zdrowia, podczas Sejmowej Komisji Zdrowia w grudniu 2011 r. zapewniał, iż celem ustawy refundacyjnej jest zwiększenie dostępu do nowoczesnych leków: „Istotą tej ustawy jest, aby lista leków w Polsce stawała się listą leków coraz bardziej nowoczesnych. Aby wycofywać leki, które stają się coraz starsze generacyjnie, mniej potrzebne, mniej używane przez pacjentów. Po to, aby się tworzyło miejsce dla leków nowszych, bardziej potrzebnych pacjentom, coraz bardziej skomplikowanych technologicznie, coraz skuteczniejszych, obciążonych coraz mniejszymi działaniami ubocznymi.„¹

Domagamy się zrealizowania tych obietnic.

1: Leki mają być tańsze, lepsze i dostępne, tvn24.pl