Alkohol a przeciwdziałanie i leczenie nowotworów

Alkohol jest jednym z dobrze poznanych karcynogenów, czyli czynników rakotwórczych. Spożycie alkoholu może nie tylko zwiększać ryzyko wystąpienia raka, ale także niekorzystnie wpływać na organizm w czasie i po zakończeniu leczenia przeciwnowotworowego. 

Eliminacja lub ograniczenie spożycia produktów alkoholowych jest jednym z istotnych elementów profilaktyki nowotworów. Istnieją liczne dowody naukowe potwierdzające zależność pomiędzy spożyciem alkoholu a ryzykiem wystąpienia niektórych rodzajów nowotworów. Dotychczas poznano kilka mechanizmów związanych z przetwarzaniem alkoholu w organizmie, które mogą prowadzić do rozwinięcia się nowotworu.

Dowody potwierdzające rakotwórcze działanie alkoholu 

Spożycie produktów alkoholowych może przyczyniać się do zwiększonego ryzyka wystąpienia wielu nowotworów. Badania naukowe potwierdziły związek pomiędzy spożyciem alkoholu a ryzykiem wystąpienia nowotworów głowy i szyi, przełyku, wątroby, piersi oraz jelita grubego. W przypadku nowotworów głowy i szyi wykazano, że umiarkowane lub wysokie spożycie alkoholu może wiązać się z prawie dwukrotnie większym ryzykiem wystąpienia nowotworu w tym obszarze. Ryzyko jest większe w szczególności u osób, które dodatkowo palą tytoń. W przypadku raka płaskonabłonkowego przełyku alkohol jest obok palenia tytoniu jednym z głównych czynników ryzyka wystąpienia tej choroby. Aktualnie bada się również zależność pomiędzy piciem alkoholu a wieloma innymi rodzajami nowotworów, między innymi rakiem jajnika czy też prostaty. 

Mechanizmy działania rakotwórczego 

Rakotwórcze działanie alkoholu może być związane z przetwarzaniem go w wątrobie do innych substancji szkodliwych. W organizmie alkohol jest przetwarzany do aldehydu octowego. Substancja ta jest uznawana za toksyczną i może powodować uszkodzenia materiału genetycznego. Uszkodzenia te mogą powodować niekontrolowane podziały komórek, a w konsekwencji powstanie nowotworu.

 Innym potencjalnym mechanizmem działania rakotwórczego jest nasilenie produkcji wolnych rodników (reaktywnych form tlenu). Wolne rodniki tlenowe mogą być przyczyną uszkodzenia materiału genetycznego, a nawet prowadzić do śmierci komórki.

Negatywne działanie alkoholu związane jest również ze zmniejszaniem wchłaniania wielu substancji odżywczych, na przykład witaminy C, E i karotenoidów. Upośledzenie wchłaniania składników odżywczych może wiązać się z gorszym funkcjonowaniem mechanizmów naprawczych DNA, obniżeniem odporności oraz niedożywieniem i wieloma innymi chorobami. Spożywanie alkoholu zwiększa także stężenie estrogenu we krwi, co wiązane jest z wyższym ryzykiem wystąpienia nowotworu piersi. 

Należy również podkreślić, że napoje alkoholowe mogą zawierać również inne substancje o niekorzystnym wpływie na zdrowie powstające w procesie fermentacji. 

Alkohol a leczenie przeciwnowotworowe

Alkohol może negatywnie wpływać na leczenie nowotworu niezależnie od ilości oraz momentu spożycia w stosunku do terapii. Za metabolizm alkoholu oraz wielu innych substancji aktywnych, w tym leków, odpowiedzialna jest wątroba. Spożywanie alkoholu może być przyczyną nadmiernego obciążenia wątroby oraz pogorszenia jej funkcji detoksykujących. Istotna jest także możliwość wystąpienia interakcji między alkoholem a niektórymi lekami. Efektem interakcji może być zmniejszenie wchłaniania leku, zmniejszenie stężenia substancji czynnej lub zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Zmniejszanie wchłaniania składników pokarmowych może wpływać niekorzystnie na ogólny stan odżywienia, niektóre parametry krwi oraz samopoczucie. Ponadto alkohol jako substancja psychoaktywna o potencjale uzależniającym jest szczególnie ryzykowna w okresie stanów zwiększonego napięcia nerwowego oraz stresu związanego z chorobą. 

Istnieją badania naukowe, w których potwierdzono, że spożywanie alkoholu może wykazywać korzystne działanie w stosunku do niektórych chorób, na przykład chorób sercowo-naczyniowych. Jako “zdrowy” napój alkoholowy wymieniane są często czerwone wina będące źródłem antyoksydantów. Należy jednak podkreślić, że korzystne efekty wywoływane przez substancje bioaktywne zawarte w niektórych napojach alkoholowych nie przewyższają negatywnych efektów wywoływanych w związku z zawartością etanolu, w szczególności w grupie pacjentów onkologicznych. 

Więcej o wpływie stylu życia i odżywiania na powstawanie nowotworów przeczytasz tutaj.

Autorka: Elwira Gliwska

Źródła: 

Alcohol and cancer risk. National Cancer Institute https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/alcohol/alcohol-fact-sheet

Hashibe M, Brennan P, Chuang SC, et al. Interaction between tobacco and alcohol use and the risk of head and neck cancer: pooled analysis in the International Head and Neck Cancer Epidemiology Consortium. Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention 2009;18(2):541-550.

Knight JA, Fan J, Malone KE, et al. Alcohol consumption and cigarette smoking in combination: A predictor of contralateral breast cancer risk in the WECARE study. International Journal of Cancer 2017; 141(5):916-924.

Kowalski, A. J., Olszewski, J. S., & Zielińska-Bliźniewska, H. M. (2019). Retrospektywna ocena czynników ryzyka nowotworów jamy ustnej i gardła u pacjentów badanych w ramach programu profilaktyki nowotworów głowy i szyi. Otolaryngologia Polska, 73(6).

Potemski, Piotr, and Wydawnictwo Via Medica, eds. Nowotwory układu pokarmowego. Via Medica, 2019.

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 października 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Art. 46 ust. 1 (Dz.U. z 2019 r. poz. 2277).