Co warto wiedzieć o nowotworach krwi?

O raku w postaci guzów występujących w narządach ciała, czy też o przerzutach, słyszymy często. Ale nowotwór może też zaatakować tkankę płynną, jaką jest krew. Dlaczego powstają nowotwory krwi? Jakie są ich rodzaje i czynniki ryzyka zachorowania?  

Czym jest krew?

Krew to złożony płyn ustrojowy, który pełni w organizmie wiele ważnych funkcji. Dostarcza tlen i składniki odżywcze do całego organizmu oraz pomaga w utrzymaniu prawidłowej odporności. Krew dostarcza również produkty przemiany materii do nerek i wątroby oraz pomaga regulować temperaturę ciała. Krzepnięcie krwi chroni przed możliwością jej utraty w wyniku krwawienia.

Czym są nowotwory krwi?

Nowotwory krwi wpływają na produkcję i funkcję jej zdrowych komórek. Większość z tych nowotworów zaczyna się w szpiku kostnym, gdzie wytwarzana jest krew. Komórki macierzyste w szpiku kostnym dojrzewają i rozwijają się w trzy rodzaje komórek krwi: czerwone krwinki, białe krwinki lub płytki krwi. W większości nowotworów krwi normalny proces rozwoju prawidłowych komórek krwi przerywa niekontrolowany wzrost nieprawidłowego rodzaju komórek. Rak krwi jest spowodowany zmianami (mutacjami) w DNA komórek krwi. To powoduje, że komórki krwi zaczynają zachowywać się nienormalnie. W prawie wszystkich przypadkach zmiany te są powiązane z czynnikami, których nie możemy kontrolować. Mutacje pojawiają się w ciągu życia człowieka, więc nie są to wady genetyczne, które można przekazać potomstwu. Te nieprawidłowe komórki krwi lub komórki rakowe uniemożliwiają wykonywanie wielu jej funkcji, takich jak zwalczanie infekcji lub zapobieganie poważnym krwawieniom. Zarówno infekcje, jak i krwawienia mogą stanowić pierwsze objawy nowotworowych chorób hematologicznych.

Wśród nowotworów krwi wyróżniamy: 

Chłoniaki

Istnieją dwie główne grupy chłoniaków: chłoniaki Hodgkina (HL) i chłoniaki nieziarnicze (NHL).

Chłoniak Hodgkina jest nazwany na cześć lekarza, który pierwszy go rozpoznał. Kiedyś schorzenie to nazywano chorobą Hodgkina.

Chłoniak Hodgkina ma szczególny obraz pod mikroskopem i zawiera komórki zwane komórkami Reed-Sternberga. NHL wygląda inaczej pod mikroskopem i nie zawiera komórek Reeda-Sternberga.

Ważne jest, aby lekarze potrafili odróżnić chłoniaka Hodgkina od NHL. Są to dwie różne choroby, a ich leczenie nie jest takie samo.

Istnieje ponad 60 różnych rodzajów chłoniaków nieziarniczych (NHL). Mogą zachowywać się na bardzo różne sposoby. Lekarz informuje pacjenta o tym, jaki to podtyp i jakie leczenie będzie zastosowane lub czy musi być stosowane od razu, czy początkowo będzie to jedynie obserwacja.

Ostra białaczka szpikowa (AML) i ostra białaczka limfoblastyczna (ALL)

Słowo „ostra” oznacza, że białaczka może rozwijać się dość szybko. W jej przebiegu komórki białaczkowe są bardzo młode, gdyż szybkość rozwoju tej choroby nie pozwala im na dojrzewania. Dodatkowo ich morfologia oraz funkcjonalność jest całkowicie zaburzona, co wpływa na dramatyczny przebieg nieleczonej choroby.

Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL)

Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) to nowotwór, który atakuje krew i szpik kostny. PBL wpływa na białe krwinki zwane limfocytami. Ma tendencję do bardzo powolnego rozwoju. Często w początkowej fazie nie wymaga leczenia, a jedynie obserwacji.

Przewlekła białaczka szpikowa (CML)

Przewlekła białaczka rozwija się bardzo powoli. Można mieć przewlekłą białaczkę przez miesiące lub lata bez wielu objawów. Może być stabilna przez długi okres, zanim sytuacja się pogorszy i wystąpią objawy. Dlatego w wielu przypadkach, rozpoznanie następuje, gdy choroba jest już mocno zaawansowana.

Szpiczak mnogi 

Szpiczak to rodzaj nowotworu krwi, który rozwija się z komórek szpiku kostnego zwanych komórkami plazmatycznymi. Komórki plazmatyczne są częścią układu odpornościowego. Prawidłowe komórki plazmatyczne wytwarzają białka zwane przeciwciałami, w reakcji na atakujące organizm bakterie i wirusy chroniąc nas przed infekcjami. Istnieje 5 głównych typów przeciwciał (immunoglobulin) – A, G, M, D i E. Komórki szpiczaka wytwarzają nieprawidłową postać jednego z typów przeciwciał – białek monoklonalnych. Nie są w stanie normalnie pracować, więc nie mogą pomóc w walce z infekcjami.

Inne nowotwory krwi

Do pozostałych nowotworów hematologicznych należą: czerwienica prawdziwa (PV), nadpłytkowość samoistna (ET), mielofibroza, przewlekła białaczka mielomonocytowa (CMML), zespoły mielodysplastyczne (MDS).

Nowotwory krwi – czynniki ryzyka

Dokładna przyczyna raka krwi, bo często tak właśnie potocznie nazywa się nowotwory krwi,jest nieznana, ale istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko. Obejmują one:

Wywiad rodzinny: Osoby, które mają krewnych z rakiem krwi, mogą również być bardziej narażone na diagnozę.

Czynniki genetyczne: Niektóre zaburzenia genetyczne, takie jak zespół Downa, wiążą się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwory krwi.

Ekspozycja na czynniki chemiczne: Narażenie na chemikalia, w tym benzen w benzynie, może również zwiększać ryzyko.

Palenie: Szkodliwe dla ogólnego stanu zdrowia, ale może również zwiększać ryzyko rozwoju niektórych rodzajów nowotworów krwi.

Wcześniejsza historia leczenia raka: Niektóre rodzaje chemioterapii i radioterapii mogą zwiększać przyszłe ryzyko zachorowania.

Infekcje: Osoby z pewnymi wirusami, w tym wirusem Epsteina-Barra (EBV) i ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV).

Autor: lek. med. Paweł Steckiewicz

Artykuł powstał w ramach kampanii edukacyjnej „Szpiczak i inne choroby hematoonkologiczne” dzięki wsparciu firmy Janssen.