Mikroflora przewodu pokarmowego

Ludzki organizm zamieszkują niezliczone gatunki drobnoustrojów. Od dawna wiemy, że nasze ciała są domem dla bakterii, grzybów i wirusów, które nie tylko nie wyrządzają nam krzywdy ale mogą korzystnie wpływać na nasze zdrowie. Grupa mikroorganizmów zamieszkujących wybrane obszary ludzkiego ciała nazywana jest mikrobiomem. U ludzi największe skupiska mikroorganizmów tworzące odrębne mikrobiomy znajdziemy na powierzchni skóry, w drogach rodnych, jamie ustnej oraz jelitach. Pomimo wielu lat badań zagadnienia związane z mikrobiomem pozostają wyzwaniem dla naukowców z całego świata. Szczególnie w kontekście związku z wpływem na rozwój i przebieg chorób nowotworowych… 

W jaki sposób działa mikrobiom? 

Konkretne mechanizmy działania mikrobiomu nie są do końca poznane, jednak pewne potencjalne drogi są już coraz szerzej opisywane w literaturze. Po pierwsze sama obecność mikroorganizmów nieustannie stymuluje układ odpornościowy do pracy. Dzięki bakteriom, które posiadają specyficzne znaczniki, układ immunologiczny uczy się rozpoznawać i reagować na zagrożenia. Właśnie z tego powodu zbyt sterylne środowisko może zaburzać naturalne mechanizmy obronne. Co więcej, zdrowa mikroflora tworzy pewnego rodzaju zbroję, czyli barierę chroniącą człowieka przed wnikaniem chorobotwórczych mikroorganizmów (patogenów). W wyniku naturalnego wypierania przez mikroflorę człowieka patogenów nie dochodzi do rozwoju wielu chorób. Ponadto flora przewodu pokarmowego może metabolizować niestrawione wcześniej resztki pokarmowe produkując korzystne dla zdrowia metabolity, np. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (z ang. Short Chain Fatty Acids, SCFA). SCFA mają działanie przeciwzapalne, poprawiają tolerancję glukozy oraz odporność. Substancje produkowane przez mikroflorę przewodu pokarmowego to także cenny składnik odżywczy dla komórek jelita, który pozwala zachować im lepszą kondycję na dłużej. Mikroflora przewodu pokarmowego może wydzielać również inne ważne cząsteczki – tzw. neuroprzekaźniki. Wydzielanie cząsteczek neuroprzekaźników przez drobnoustroje stanowi podłoże teorii o niewidzialnym połączeniu między jelitami a mózgiem (tzw. oś mózg-jelito), która na wiele różnych sposobów będzie wpływała na zdrowie. 

Na skład mikroflory wpływa wiele czynników, a jednym z najsilniejszych jest dieta i sposób odżywiania się. Jak można się łatwo domyślić wpływ diety na skład mikroflory jelitowej to jeden z najważniejszych dowodów na to jak duże znaczenia ma dieta dla zdrowia człowieka. 

Ale w jaki sposób dieta wpływa na nasz mikrobiom? 

Mikrobiom tworzą zróżnicowane gatunki mikroorganizmów, dlatego z punktu widzenia zdrowia duże znaczenie ma równowaga pomiędzy dobroczynnymi, a potencjalnie chorobotwórczymi gatunkami. Dieta może modulować skład mikroflory jelitowej. Znanymi czynnikami NEGATYWNIE wpływającymi na skład mikrobiomu są wysoka zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych, duża ilość cukrów prostych czy ogólna wysoka gęstość kaloryczna posiłków, czyli typ odżywiania określany jako ,,dieta zachodnia”. Błędy dietetyczne odżywiają niekorzystne gatunki mikroorganizmów bytujące w organizmie, zwiększając prawdopodobieństwo zaburzenia składu całego mikrobiomu, co określane jest mianem dysbiozy. Aby zachować prawidłowy skład gatunkowy mikroflory najważniejsze jest spożywanie odpowiedniej ilości błonnika. To właśnie błonnik przechodząc w niestrawionej formie do końcowego odcinka jelita staje się dla mikrobiomu materiałem do produkcji SCFA. Równie ważne jest unikanie alkoholu oraz przewaga węglowodanów złożonych nad prostymi w codziennej diecie. Kolejne badania pokazują, że dla naszej mikroflory znaczenia ma również białko. Okazuje się, że zachowywanie zalecanej proporcji pomiędzy białkiem zwierzęcym a roślinnym będzie bardzo korzystnie wpływało na nasz mikrobiom. Dla zdrowia mikroflory jelitowej warto więc spożywać białko roślinne. 

Podsumowując, dla zdrowia i prawidłowego działania naszego mikrobiomu ważne są: 

• odpowiednio zbilansowana dieta,
• duża ilością błonnika (warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty zbożowe),
•  wprowadzenie do diety białka roślinnego,
• unikanie alkoholu,
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała. 

CDN.

Autor: Elwira Gliwska, dietetyk 

Źródła:

1. Gibiino G, De Siena M, Sbrancia M, et al. Dietary Habits and Gut Microbiota in Healthy Adults: Focusing on the Right Diet. A Systematic Review. Int J Mol Sci. 2021;22(13):6728. Published 2021 Jun 23. doi:10.3390/ijms22136728
2. Moszak M, Szulińska M, Bogdański P. You Are What You Eat-The Relationship between Diet, Microbiota, and Metabolic Disorders-A Review. Nutrients. 2020;12(4):1096. Published 2020 Apr 15. doi:10.3390/nu12041096
3. Dzutsev A, Goldszmid RS, Viaud S, Zitvogel L, Trinchieri G. The role of the microbiota in inflammation, carcinogenesis, and cancer therapy. Eur J Immunol. 2015 Jan;45(1):17-31. doi: 10.1002/eji.201444972. Epub 2014 Nov 13. PMID: 25328099.
4. Helmink BA, Khan MAW, Hermann A, Gopalakrishnan V, Wargo JA. The microbiome, cancer, and cancer therapy. Nat Med. 2019 Mar;25(3):377-388. doi: 10.1038/s41591-019-0377-7. Epub 2019 Mar 6. PMID: 30842679.
5. Alexander JL, Wilson ID, Teare J, Marchesi JR, Nicholson JK, Kinross JM. Gut microbiota modulation of chemotherapy efficacy and toxicity. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2017 Jun;14(6):356-365. doi: 10.1038/nrgastro.2017.20. Epub 2017 Mar 8. PMID: 28270698.