Objawy szpiczaka mnogiego (plazmocytowego)

Szpiczak mnogi (plazmocytowy, łac. myeloma multiplex) to podtyp chłoniaka charakteryzujący się występowaniem uogólnionych zmian nowotworowych w obrębie kości. Choroba ta ujawnia się u osób powyżej 60 roku życia i częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Przypadki szpiczaka plazmocytowego stanowią 1% wszystkich nowotworów złośliwych i około 10% nowotworów hematologicznych.

W przebiegu szpiczaka mnogiego dochodzi do rozrostu plazmocytów – komórek układu odpornościowego powstających z limfocytów B i odpowiedzialnych za wytwarzanie przeciwciał. Niekontrolowany rozrost plazmocytów prowadzi do powstania nacieku nowotworowego, a w konsekwencji do niewydolności szpiku kostnego oraz zmian osteolitycznych (destrukcji tkanki kostnej głównie w obrębie czaszki, żeber, mostka, kręgów, nasad kości długich, kości obręczy barkowej i biodrowej). Ucisk zmian kostnych na rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe skutkuje pojawieniem się zaburzeń neurologicznych. 

Nieprawidłowe plazmocyty wytwarzają jednorodne (monoklonalne) białko, którego wysokie stężenie w osoczu jest przyczyną wystąpienia zespołu nadmiernej lepkości, amyloidozy (gromadzenie się w tkankach i narządach nierozpuszczalnych białek), zaburzeń krzepnięcia i niewydolności nerek. Amyloidoza i nadmierna lepkość osocza może objawiać się dysfunkcjami układu krążenia – niewydolnością serca, kardiomiopatią, zmianami naczyniowymi.

Przyczyny powstawania szpiczaka plazmocytowego nie są znane. Sugeruje się, że istotny wpływ mogą mieć: promieniowanie jonizujące, czynniki chemiczne (azbest, benzen, formaldehyd, dioksyny, farby), zakażenia wirusami Herpes, czynniki genetyczne.

W około 10–15% przypadków w momencie diagnozy choroba ma przebieg bezobjawowy. W pozostałych przypadkach objawy są niecharakterystyczne:

• osłabienie, utrata masy ciała
• ból kości – najczęściej odcinka lędźwiowego kręgosłupa, miednicy, żeber
• niedokrwistość
• zaburzenia czucia, niedowład, porażenie kończyn 
• nawracające zakażenia bakteryjne i wirusowe
• podwyższony poziom wapnia we krwi
• objawy niewydolności nerek (20-30% chorych)

Jeżeli pacjent zaobserwuje u siebie kilka z wymienionych wyżej objawów, powinien skonsultować się z lekarzem, który na podstawie wstępnego wywiadu rozważy skierowanie na diagnostykę w kierunku szpiczaka. W celu dokonania rozpoznania należy wykonać następujące badania:

• morfologia krwi obwodowej, poziom kreatyniny w surowicy, klirens kreatyniny, poziom wapnia we krwi, odczyn Bernackiego (OB)
• oznaczenia białka monoklonalnego (M) w surowicy krwi i/lub moczu 
• aspiracja i/lub biopsja szpiku kostnego – ocena zawartości komórek plazmatycznych w szpiku kostnym, badania cytogenetyczne
• niskodawkowa tomografia komputerowa całego ciała (lub RTG w razie niedostępności TK) – ocena obecności zmian litycznych w kościach. Obrazowanie rezonansem magnetycznym (MRI) powinno być wykorzystane w przypadku podejrzenia złamań lub ucisku na rdzeń kręgowy.

Autorka: Natalia Tarłowska

Źródła:

Maśliński, Sławomir, and Jan Ryżewski, eds. Patofizjologia: podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012.

Skowrońska-Gardas, A., et al. Onkologia podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003.

www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.15.

http://www.esmo.org/guidelines/haematological-malignancies/multiple-myeloma