Czy raka da się uniknąć? W dużej mierze zależy to od nas samych. Możemy zmienić styl życia, zadbać o właściwą dietę, zerwać z nałogiem palenia. To elementy profilaktyki pierwszorzędowej, a oprócz niej jest jeszcze prewencja drugo- i trzeciorzędowa.
Współczesna medycyna dysponuje bogatym arsenałem narzędzi diagnostycznych, trzeba tylko z nich skorzystać. Niestety wciąż spora część społeczeństwa tego nie robi. Zniechęca długa kolejka, brak skierowania albo pieniędzy, a dziś także pandemia. Spada liczba wykonywanych badań przesiewowych, odbywanych wizyt pierwszorazowych i wydawanych kart DiLO. A chorych na raka przybywa! Epidemia koronawirusa nie zatrzymała epidemii nowotworowej. Wykonywanie samobadań i badań diagnoistycznych to po prostu konieczność.
Profilaktyka pierwszorzędowa
Profilaktyka pierwszorzędowa polega na zapobieganiu chorobom poprzez kontrolowanie ich czynników ryzyka. Do najgroźniejszych czynników rakotwórczych zalicza się palenie tytoniu. Równie szkodliwa jest niewłaściwa dieta i, często idąca z nią w parze, otyłość. W zapobieganiu nowotworom dużą pomoc niesie Europejski Kodeks Walki z Rakiem. To zestaw dwunastu zasad, wśród których znajdują się wskazówki dotyczące sposobu odżywiania czy stylu życia, jak również zalecenia, aby szczepić dzieci przeciwko WZW B (noworodki) i HCV (dziewczęta).
Profilaktyka pierwszorzędowa polega na zapobieganiu chorobom poprzez kontrolowanie ich czynników ryzyka. Do najgroźniejszych czynników rakotwórczych zalicza się palenie tytoniu. Równie szkodliwa jest niewłaściwa dieta i, często idąca z nią w parze, otyłość. W zapobieganiu nowotworom dużą pomoc niesie Europejski Kodeks Walki z Rakiem. To zestaw dwunastu zasad, wśród których znajdują się wskazówki dotyczące sposobu odżywiania czy stylu życia, jak również zalecenia, aby szczepić dzieci przeciwko WZW B (noworodki) i HCV (dziewczęta).
Załóż zbiórkę na 1,5% podatku!
Pokryj koszty leków, badań, prywatnych konsultacji oraz dojazdów. Nie ma żadnego haczyka!
Profilaktyka drugorzędowa
Istotnym czynnikiem rakotwórczym jest czynnik genetyczny. Wykorzystajmy czas lockdownu, kwarantanny, na rozmowy z bliskimi o historii rodzinnych chorób. Obciążenie genetyczne ma ogromne znaczenie w przypadku najczęstszych kobiecych nowotworów – raka piersi i raka jajnika, a także innych. Jeśli wśród krewnych z trzech pokoleń wstecz były dwa przypadki takich zachorowań, należałoby zbadać mutację genu BRCA1 i BRCA2. Komercyjnie to koszt kilkuset złotych, ale te badania (oraz kilka innych) można wykonać bezpłatnie w Salve Medica, w ramach programu badań genetycznych.
Niektóre nowotwory, jak wspomniany rak piersi, mają swoje szczyty występowania. W tym przypadku jest to okres po menopauzie. Rak piersi rzadko występuje przed 25. rokiem życia, ale to nie jest wykluczone. Dlatego dorosłe kobiety po pierwszej miesiączce powinny wykonywać USG piersi co roku . Badania trzeba regularnie powtarzać, nawet jeśli wcześniejsze wyniki ultrasonografii czy mammografii były prawidłowe. Na tym właśnie polega profilaktyka drugorzędowa, sprowadzająca się do wczesnego wykrycia nowotworu. Zalicza się do niej onkologiczne badania przesiewowe (skrining), ale też samoobserwację i samobadanie, podczas którego można dostrzec niepokojące objawy. To na przykład zmiana kształtu piersi lub skóry, zmiana wyglądu brodawki albo wyciek z niej płynu. Jeśli rzeczywiście coś niepokoi, od razu umawiajmy się do onkologa klinicznego lub ewentualnie chirurga onkologa. Skierowanie nie jest wymagane, więc można od razu ustalić termin wizyty, zaznaczając podczas rejestracji, że występuje podejrzenie nowotworu. Konsultacji lepiej nie odkładać na później. Im wcześniej wykryje się chorobę, tym większe są szanse na jej wyleczenie. Nie trzeba bać się diagnozy, przecież “rak po biopsji nie rośnie szybciej”. Skrining onkologiczny pozwala ujawnić nowotwór w stadium przedklinicznym, kiedy rak nie daje jeszcze żadnych objawów, i podjąć skuteczną terapię. W Polsce wykonuje się bezpłatne badania w kierunku: raka szyjki macicy, raka piersi i raka jelita grubego.
Profilaktyka trzeciorzędowa
Profilaktyka trzeciorzędowa to ostatni etap profilaktyki zdrowotnej. Polega na zahamowaniu postępu choroby i ograniczeniu powikłań. Na tym etapie pacjenci postawieni są w stan najwyższej czujności i mimo obciążenia, jakie niesie wiadomość o chorobie, starają się walczyć – podejmują leczenie, kontynuują diagnostykę, odbywają kolejne wizyty kontrolne.
Są różne sposoby leczenia nowotworów: chemioterapia, radioterapia, operacje chirurgiczne oraz nowoczesne, w tym zaawansowane technologicznie metody. Specjaliści ze Szpitala Salve Medica dr n. med. Tomasz Konecki i lek. spec. Mateusz Jobczyk wykonują zabiegi chirurgiczne w asyście robota Da Vinci. Robot dokładnie odwzorowuje ruchy ręki lekarza, który usuwa zmiany nowotworowe z największą precyzją, w sposób jak najmniej inwazyjny. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych, a pacjenci szybciej wracają do pełnej aktywności. To wszystko przekłada się na wyniki leczenia. W obrębie leczenia systemowego oprócz chemioterapii istnieją nowoczesne terapie np. Leczenie immunologiczne i ukierunkowane molekularnie (celujące w receptory znajdujące się na komórkach nowotworowych). W porównaniu do klastycznej chemioterapii są one skuteczniejsze i obarczone mniejszym ryzykiem powikłań. Dostępne są one również bezpłatnie w ramach umowy z NFZ.
Rak to nie wyrok. Wcześnie wykryty daje się wyleczyć nawet w 100%. Do tego potrzebne są jednak badania przesiewowe. Bez nich nowotwór może rozwijać się w utajeniu przez wiele lat i dać o sobie znać, gdy będzie już za późno. Pandemia niesie duże zagrożenie, ale nie może stać na przeszkodzie w zwalczaniu innego. Zachęcam, aby każdy skorzystał z badań profilaktycznych i wizyt kontrolnych, zwłaszcza gdy są do tego wskazania.
Autorka: lek. spec. Agnieszka Bryjak, onkolog kliniczny Salve Medica
