Jest jednym z najbardziej podstępnych nowotworów – rak jajnika rozwija się bowiem w ukryciu, a jego objawy są mało charakterystyczne i trudno wykrywalne. Tymczasem jest to w Polsce jeden z dwóch (zaraz za rakiem trzonu macicy) najczęściej występujących nowotworów żeńskich narządów płciowych. Rocznie choruje na niego około 3,5 tysiąca kobiet. Ryzyko zachorowalności wzrasta wraz z wiekiem, na raka jajnika zapadają najczęściej kobiety po 50. roku życia, co jednak nie oznacza, że nowotwór ten nie może wystąpić u znacznie młodszej kobiety.
Objawy raka jajnika
Łatwo zlekceważyć i przeoczyć pierwsze objawy raka jajnika, dlatego choroba ujawnia się na ogół już w zaawansowanym jego stadium. W początkowej fazie najczęściej jest on niebolesnym guzkiem, dopiero później pojawiają się takie objawy, jak wzdęcia, odbijanie, uczucie pełności oraz powiększenie obwodu brzucha, brane często za problemy z układem pokarmowym. Mogą pojawić się też nieprawidłowości kojarzone z kolei z drogami rodnymi: uczucie ucisku miednicy czy nieprawidłowe krwawienia.
Typy raka jajnika
Dwa główne typy tej choroby różnią się przede wszystkim przyczynami molekularnymi, typem wzrostu i rokowaniami.
Rzadszy, łatwiej wykrywalny i lepiej rokujący, ze względu na możliwość wykrycia go w fazie I lub II rozwoju, jest typ I – wyraźny guz jajnika, endometrialny lub śluzowy, rozwijający się na podłożu łagodnych lub granicznie złośliwych nowotworów.
Załóż zbiórkę na 1,5% podatku!
Pokryj koszty leków, badań, prywatnych konsultacji oraz dojazdów. Nie ma żadnego haczyka!
Częstszy i gorzej rokujący jest typ II – rak surowiczy, trudno wykrywalny, najczęściej już w późnej fazie rozwoju i szybko rozprzestrzeniający się w jamie otrzewnej. Choroba może atakować wtedy wszystkie narządy w jamie brzusznej – wątrobę, śledzionę, jelita i inne tkanki – dając niewielkie szanse na wyleczenie.
Diagnostyka raka jajnika
Rak jajnika jest często bardzo trudny do wykrycia w początkowym stadium. Jedną z metod diagnostyki jest USG przezpochwowe, które jednak nie pozwala na stwierdzenie, czy wykryty guzek jest nowotworem czy też niegroźną torbielą. Inną metodą jest badanie we krwi markerów CA-125 i HE-4. Wczesne nowotwory jajnika często jednak nie powodują wzrostu stężenia tych markerów, z drugiej strony ich wzrost może być spowodowany również innymi schorzeniami niż rak.
Prowadzone są badania nad wczesnym wykrywaniem raka jajnika poprzez nanocytologię, o czym pisaliśmy w artykule Nowa metoda diagnostyczna w raku jajnika.
Przy podejrzeniu raka jajnika oprócz badania ginekologicznego i badania krwi wykonuje się często również RTG klatki piersiowej oraz tomografię komputerową brzucha i miednicy. Badaniem, które pozwala z całą pewnością stwierdzić, że zmiana ma charakter nowotworowy jest badanie histopatologiczne, które wymaga wykonania zabiegu operacyjnego.
Rak jajnika a mutacje w genach
Jednym z czynników ryzyka raka jajnika jest jego występowanie u członków rodziny. Warto jednak wiedzieć, że występowanie u rodziny raka piersi, raka trzonu macicy lub raka jelita grubego też może wskazywać na predyspozycje genetyczne do raka jajnika.
W 75% dziedzicznych raków jajnika za jego rozwój odpowiedzialne są mutacje w genach BRCA1 lub BRCA2. Mutacje w tych genach powodują powstanie tzw. zespołu dziedzicznego raka piersi i jajnika (HBOC) lub zespołu dziedzicznego raka jajnika miejscowospecyficznego (HOC). Za ok. 10-15% przypadków dziedzicznego raka jajnika odpowiada zespół Lyncha, zwany też zespołem dziedzicznego nie związanego z polipowatością raka jelita grubego (HNPCC).
U nosicielek mutacji w genie BRCA1 ryzyko wystąpienia raka jajnika jest 20-krotnie wyższe, natomiast u osób z zepołem Lyncha – 10-krotnie wyższe. Dlatego osoby, u których historia rodziny wskazuje na możliwość predyspozycji genetycznych powinny wykonać badania genetyczne.
W przypadku osób o wysokim ryzyku wystąpienia raka jajnika (stwierdzone mutacje w genach BRCA1/2) zalecany jest zabieg chirurgiczny usuwający jajniki i jajowody, w wieku 35-40 lat. Jego efektem ubocznym jest niestety wcześniejsza menopauza, jednak ze względu na trudności we wczesnym wykryciu raka jajnika, jest to obecnie jedyna metoda skutecznie zapobiegająca wystąpieniu choroby.
Metody leczenia raka jajnika
Głównymi metodami leczenie raka jajnika są: zabieg chirurgiczny oraz chemioterapia. W trakcie zabiegu wycinane są wszystkie widoczne i wyczuwalne ogniska rakowe z jamy brzusznej, często wymaga to usunięcia również śledziony lub części jelit, jednak w znaczący sposób zwiększa szansę wyleczenia. W trakcie chemioterapii podawane są najczęściej w sześciu cyklach co 3-4 tygodnie, zwykle dożylnie, silne leki niszczące komórki rakowe. Za najbardziej skuteczne uważane są obecnie pochodne platyn: cisplatyna i karboplatyna oraz paklitaksel. Niestety, wywołują one również efekty uboczne: nudności, wypadanie włosów i osłabienie szpiku kostnego, ustępujące jednak po zakończeniu cyklu podawania leków.
W około 75% przypadkach po początkowej dobrej odpowiedzi na chemioterapię, rak jajnika powraca. W takiej sytuacji zwykle stosuje się ponownie chemioterapię, co często pozwala na ponowne cofnięcie nowotworu. Zdarza się, że rak cofa się i powraca wielokrotnie.
