Czy witamina C leczy nowotwory?

Witamina C to popularna nazwa kwasu l-askorbinowego, występującego w żywności. Witamina C należy do substancji biologicznie aktywnych, które wpływają na liczne mechanizmy i reakcje przebiegające w organizmach ludzi. Ze względu na brak jednego z enzymów, człowiek nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć witaminy C, dlatego musi codziennie dostarczać ją z pożywieniem. Wchłanialność z pożywienia waha się w granicach od 70 do 80% i zależy od wielu czynników. Wiadomo jednak, że zdrowa i prawidłowo zbilansowana dieta może dostarczać witaminę C w ilościach pokrywających zapotrzebowanie dorosłej osoby.  Ze względu na udział w rozmaitych reakcjach, w tym w działaniu układu odpornościowego, w witaminie C upatruje się często złotego lekarstwa na raka. 

Gdzie znaleźć witaminę C? 

Naturalnym źródłem witaminy C w codziennej diecie są produkty roślinne. Różnokolorowe warzywa oraz owoce mogą skutecznie pomóc nam zrealizować dzienne zapotrzebowanie na ten składnik odżywczy bez stosowania suplementów diety. Wbrew powszechnemu przekonaniu cytrusy nie należą do najlepszych źródeł tej witaminy. Wśród warzyw najwyższą zawartość witaminy C w 100 gramach produktu ma nać pietruszki (268 mg), papryka czerwona (125-200 mg), brukselka (do 145 mg) czy brokuły (do 150 mg). W przypadku owoców najwyższą zawartością witaminy C w 100 g produktu charakteryzuje się owoc dzikiej róży (250-800 mg), czarna porzeczka (150-300 mg) oraz truskawki (46-90 mg). Wśród mniej popularnych, warto wyróżnić rokitnik (900 mg/100 g świeżej masy) czy pokrzywę (900mg). 

Kiedy występuje niedobór witaminy C?

Witamina C należy do substancji bardzo wrażliwych na działanie czynników zewnętrznych, dlatego jej zawartość spada wraz ze stopniem przetworzenia żywności oraz czasem jej przechowywania. Najwyższa zawartością witaminy C charakteryzują się produkty świeże, chociaż mrożenie pozwala zachować tę witaminę w pewnym stopniu. Zapotrzebowanie na witaminę C na dobę wynosi 75 mg dla kobiet i 90 mg dla mężczyzn. Nie są to duże ilości, dlatego jak najbardziej możliwe jest pokrycie tego zapotrzebowania wraz z dietą. Niedobory witaminy C mogą występować wskutek nieprawidłowo zbilansowanej diety, spożywania zbyt małej ilości warzyw oraz owoców czy też spożywania żywności wysokoprzetworzonej. Ponadto na niedobory witaminy C szczególnie narażone są osoby starsze, palacze, osoby nadużywające alkoholu, czy cierpiące na nowotwory.

Niedobór witaminy C będzie powodował osłabienie, zwiększoną podatność na infekcje, zmniejszenie wydolności fizycznej, trudniejsze gojenie się ran oraz zaburzenia w syntezie kolagenu. Warto pamiętać również, że niedobór witaminy C powoduje spadek wchłaniania żelaza, dlatego może przyczynić się do niedokrwistości. Ponadto ze względu na udział witaminy C w regulacji stresu oksydacyjnego i regulacji niektórych procesów związanych z odpornością sugeruje się, że witamina ta może zapobiegać rozwojowi nowotworów. 

Witamina C a układ odpornościowy 

Odpowiednia ilość witaminy C w codziennej diecie może zapobiegać infekcjom wirusowym i/lub skrócić czas trwania przeziębienia. Niektóre z mechanizmów oddziaływania witaminy C na układ odpornościowy zostały dokładnie zbadane i opisane w literaturze naukowej. Wśród dokładnych mechanizmów wzmacniania bariery obronnej organizmu przez witaminę C wymienia się: 

• wzmacnianie syntezy i stabilizacji kolagenu,
• ochrona przed wolnymi rodnikami tlenowymi,
• skrócenie czasu gojenia ran,
• poprawa ruchliwości komórek układu odpornościowego,
• nasilenie podziałów i różnicowania się komórek układu odpornościowego, 
• zwiększenie ogólnego poziomu przeciwciał,
• udział w regulacji wydzielania czynników prozapalnych,
• osłabienie produkcji czynników sygnałowych, nasilających reakcję zapalną.

Czy witamina C zapobiega rozwojowi nowotworów? 

Witamina C może zapobiegać rozwojowi nowotworów na drodze różnorodnych mechanizmów. Jednym z nich jest wzmacnianie odpowiedzi układu odpornościowego, który jest w stanie zwalczać nieprawidłowo dzielące się komórki nowotworowe. Ponadto działanie antyoksydacyjne zmniejsza ryzyko mutacji w DNA komórek, a tym samym zmniejsza ryzyko zaburzenia procesu podziałów komórkowych. Wykazano również, że witamina C może zwiększać prawdopodobieństwo rozpoznania komórek nowotworowych przez układ odpornościowy gospodarza czy też osłabić proces angiogenezy, czyli unaczyniania się guza. Potwierdzono również, że osoby cierpiące na nowotwór charakteryzują się niskimi stężeniami witaminy C we krwi. Warto jednak zauważyć, że niedobory witaminy C mogą być zarówno czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia nowotworu, jak i powikłaniem toczącego się procesu nowotworzenia. 

Czy witamina C leczy raka? 

Skuteczność witaminy C w leczeniu raka opisywano głównie w modelach badań in vitro, czyli poza organizmem żywym. Niestety, ponad 90% badanych związków, dla których potwierdzono skuteczność w fazie badań in vitro, nie potwierdza swojej skuteczności i bezpieczeństwa po zastosowaniu w organizmie żywym. Nie istnieją obecnie naukowe podstawy, aby badać skuteczność samodzielnego podawania witaminy C chorym na nowotwory, badana jest jednak jej skuteczność w połączeniu ze standardowym leczeniem przeciwnowotworowym. Wnioski płynące z niektórych badań z udziałem organizmów żywych mówią, że witamina C może poprawiać skuteczność wybranych terapii przeciwnowotworowych, zmniejszyć ich szkodliwość i nasilenie efektów ubocznych. Z drugiej strony, istnieją również badania mówiące o tym, że stosowanie wysokich dawek witaminy C może wpływać negatywnie na skuteczność wybranych związków stosowanych w leczeniu nowotworów, np. stosowanych w leczeniu szpiczaka mnogiego czy białaczki. 

Najbardziej wiarygodnym źródłem wiedzy są wyniki  badań klinicznych. Analiza wszystkich dostępnych obecnie badań klinicznych wykazała, że brak jest wystarczających dowodów potwierdzających skuteczność witaminy C w leczeniu nowotworów zarówno w postaci doustnej, jak i dożylnej. Nie udało się również jednoznacznie stwierdzić czy suplementacja witaminy C wpływa pozytywnie na jakość życia lub przeżywalność w grupie chorych onkologicznych. 

Czy wysokie dawki witaminy C mogą zaszkodzić? 

Powszechnie uważa się, że witamina C jako rozpuszczalna w wodzie i wydalana z organizmu z moczem nie szkodzi, ale…  Wysokie dawki witaminy C są szczególnie niebezpieczne u pacjentów z chorobą nerek w wywiadzie. Opisywano również ciężkie powikłania zdrowotne związane z gospodarką wodną organizmu w odpowiedzi na dożylną podaż wysokich dawek witaminy.  

Ponadto istnieje grupa osób genetycznie wrażliwych na wysokie dawki witaminy C ze względu na niedobór enzymu – dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. U tych osób wysokie dawki preparatów z witaminą C mogą prowadzić do hemolizy, czyli rozpadania się komórek krwi. 

Ponieważ witamina C może sprawić, że żelazo będzie łatwiej przyswajalne i wykorzystywane przez organizm, wysokie dawki witaminy C nie są zalecane u pacjentów z hemochromatozą (stan, w którym organizm przyswaja i przechowuje więcej żelaza niż potrzebuje).

Warto zapamiętać: 

1. Witamina C musi być dostarczana wraz dietą każdego dnia, najlepiej ze świeżych warzyw oraz owoców.
2. Realizacja zapotrzebowania na witaminę C jest możliwa poprzez dietę i nie zaleca się rutynowej suplementacji. 
3. Choroba nowotworowa zwiększa ryzyko niedoboru witaminy C.
4. Niedobór witaminy C występuje częściej u palaczy, osób nadużywających alkoholu lub spożywających duże ilości przetworzonej żywności. 
5. Nie potwierdzono skuteczności wysokich dawek witaminy C w leczeniu nowotworów. 

Autor: Elwira Gliwska

Źródło:

Carr, Anitra C., and Silvia Maggini. „Vitamin C and immune function.” Nutrients 9.11 (2017): 1211.

High-Dose Vitamin C (PDQ®)–Health Professional Version. National Cancer Insitute. Dostęp z dnia 14.12.2021 na https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/cam/hp/vitamin-c-pdq

Janda, Katarzyna, Magdalena Kasprzak, and Jolanta Wolska. „Witamina C–budowa, właściwości, funkcje i występowanie.” Pom. J. Life Sci 61.4 (2015): 419-425.

Knypl, Krystyna. „Witamina C jako istotny element prewencyjny w sezonie infekcyjnym.” Medycyna i Życie 7.1-2 (2020): 5-9.

Regulska, Katarzyna, and Maria M. Litwiniuk. „Witamina C w terapii przeciwnowotworowej?–przegląd danych klinicznych i przedklinicznych.” Farmacja Polska 76.4 (2020): 222-236.

Regulska, Katarzyna, and Maria M. Litwiniuk. „Witamina C w terapii przeciwnowotworowej?–przegląd danych klinicznych i przedklinicznych.” Farmacja Polska 76.4 (2020): 222-236.