Zaburzenia połykania w chorobach onkologicznych

Nowotwory głowy i szyi oraz górnego odcinka przewodu pokarmowego to grupa schorzeń charakteryzująca się bardzo wysokim ryzykiem wystąpienia trudności w połykaniu. Utrudnione przechodzenie kęsów pokarmowych z jamy ustnej przez przełyk do żołądka określa się mianem dysfagii, która może być przyczyną licznych powikłań i obniżonej jakości życia. Szacuje się, że może dotykać nawet połowy pacjentów onkologicznych.

Dlaczego dysfagia jest niebezpieczna? 

Osoba, u której wystąpiły zaburzenia połykania narażona jest na wystąpienie licznych niedoborów pokarmowych i niedożywienie wskutek zmniejszonego przyjmowania pokarmów. Spożywaniu posiłków często towarzyszy ból oraz lęk. Obawa przed zakrztuszeniem się i zachłystywaniem zwiększa u chorych niechęć do jedzenia i pogarsza ich samopoczucie. Przedostanie się pokarmów lub płynów, nawet czystej wody, do płuc może stać się przyczyną zachłystowego zapalenia płuc . 

Jakie są objawy dysfagii? 

Wśród objawów ogólnych zaburzeń połykania wymienia się przede wszystkim nawracające infekcje dróg oddechowych, zapalenie płuc, niewyjaśnione stany podgorączkowe czy utratę masy ciała. Obserwacja chorego podczas spożywania posiłków czy też karmienia będzie miała znaczący wpływ na czas wykrycia zaburzeń. Objawy specyficzne, które można zaobserwować podczas spożywania posiłków chorego z dysfagią to kaszel i zmiana głosu po przełknięciu. Objawy świadczące o zaburzonym transporcie kęsów pokarmowych to z kolei wydłużony czas spożywania posiłków, wyciek śliny lub pokarmu z ust, przetrzymywanie kęsów w policzku, zatrzymanie kęsa w gardle, uczucie zalegania w gardle, przedostawanie się kęsów pokarmowych do jamy nosowej, kichanie oraz ograniczona zdolność rozpoznawania pokarmów. 

Jak pomóc choremu? 

Dysfagia to problem nadal niedostatecznie nagłaśniany wśród pacjentów onkologicznych i ich opiekunów. Bardzo ważne jest aby słuchać objawów zgłaszanych przez osobę chorą podczas karmienia lub spożywania posiłków oraz obserwować ją podczas jedzenia. Zaleca się, aby chory podczas spożywania posiłków pozycję siedząca lub półsiedząca z brodą skierowaną w dół. Najniebezpieczniejszą konsystencją są płyny, dlatego w przypadku trudności z połykaniem warto rozważyć stosowanie dostępnych w aptece preparatów zagęszczających. Niewskazane jest karmienie pacjenta przez osoby bez odpowiedniego przeszkolenia. Obecność objawów alarmujących należy jak najszybciej zgłosić lekarzowi. Zespół prowadzący pacjenta może zdecydować o zaleceniu diety o zmienionej konsystencji z wykorzystaniem specjalistycznych preparatów zagęszczających lub założeniu sztucznego dostępu do przewodu pokarmowego (żywienie dojelitowe). Przygotowując posiłek dla pacjenta z dysfagią należy mieć na uwadze przede wszystkim komfort chorego, bezpieczeństwo konsystencji oraz wartość odżywczą ze względu na wysoki ryzyko niedożywienia. 

Proces połykania jest bardzo ważnym elementem odżywiania się, dlatego wymaga szczególnej uwagi u osób o zwiększonym ryzyku zaburzeń w tym zakresie. Przedostanie się ciała obcego skażonego mikrobiologicznie do płuc skutkuje groźnymi powikłaniami). Warto okazać pacjentom uwagę, cierpliwość i zrozumienie pomimo frustracji, długiego czasu spożywania posiłku czy odmawiania jedzenia. W opiece nad pacjentem z dysfagią powinien brać udział lekarz, neurologopeda oraz dietetyk. 

Autor: Elwira Gliwska

Źródła:

Dylczyk-Sommer, A. (2020) ‘Dysfagia. Część 1: zagadnienia ogólne’, Anestezjologia Intensywna Terapia, 52(3), pp. 229–235.

Gajewska, D. et al. (2017) ‘Leczenie żywieniowe w neurologii — stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów’, Polski Przegląd Neurologiczny, 13(3), pp. 106–119.

IDDSI (2019) ‘Complete International Dysphagia Diet Standardisation Initiative’, Iddsi, p. 26.

Zasowska-nowak, A. and Nowak, P. J. (2019) ‘Zachłystowe zapalenie płuc – profilaktyka , diagnostyka i leczenie Aspiration pneumonia – prophylaxis , diagnostics , and treatment’, 11(3), pp. 106–114.