22 stycznia 2024 to dzień, w którym rozpoczyna się Europejski Tydzień Walki z Rakiem Szyjki Macicy. Jego celem jest zwrócenie uwagi kobiet na to, jak ważne są regularne badania cytologiczne i ginekologiczne. Tegoroczna edycja potrwa do 28 stycznia i jest to dobra okazja, aby odwiedzić ginekologa oraz dowiedzieć się więcej o kobiecych nowotworach.
Jednocześnie Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) obchodzi w styczniu Miesiąc Świadomości Raka Szyjki Macicy, podkreślając pracę, jaką należy wykonać, aby wyeliminować tę chorobę na świecie do końca tego stulecia, oraz promując narzędzia, które są dostępne, aby osiągnąć ten cel.
Dlaczego obchodzimy tego typu święto?
Dołącz do nas!
Tu znajdziesz przygotowane specjalnie dla Ciebie darmowe wsparcie w zmaganiach z rakiem!
Geneza Europejskiego Tygodnia Walki z Rakiem Szyjki Macicy
Organizatorem Europejskiego Tygodnia Walki z Rakiem Szyjki Macicy jest ECCA, czyli European Cervical Cancer Association (Europejskie Stowarzyszenie ds. Walki z Rakiem Szyjki Macicy). Inicjatywa powstała w celu pokazania kobietom, jak istotną rolę odgrywają profilaktyczne badania. Regularne wizyty u ginekologa, podczas których wykonywana jest cytologia, chronią przed rozwojem nowotworu. Niekiedy mogą one nawet uratować życie.
Krajom Unii Europejskiej pozostało zaledwie 6 lat, do 2030 r., na osiągnięcie celów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), które pomogą wyeliminować raka szyjki macicy. Najnowsze badania przeprowadzone przez naukowców z IARC i instytucji partnerskich sugerują, że cele te nie zostaną osiągnięte, jeśli kraje nie zwiększą skali programów badań przesiewowych, nie poprawią zasięgu szczepień przeciwko HPV i nie rozszerzą dostępu do niedrogiego leczenia.
Aby wyeliminować raka szyjki macicy jako problem zdrowia publicznego do 2100 roku, wszystkie kraje muszą osiągnąć i utrzymać wskaźnik zachorowalności na poziomie poniżej czterech nowych przypadków raka szyjki macicy na 100 000 kobiet rocznie. Osiągnięcie tego celu opiera się na trzech kluczowych filarach i odpowiadających im celach:
- Szczepienia: 90% dziewcząt w pełni zaszczepionych szczepionką przeciwko HPV w wieku 15 lat;
- Badania przesiewowe: 70% kobiet poddanych badaniom przesiewowym przy użyciu testu o wysokiej skuteczności w wieku 35 lat i ponownie w wieku 45 lat;
- Leczenie: 90% kobiet z rakiem przedinwazyjnym poddanych leczeniu i 90% kobiet z rakiem inwazyjnym poddanych leczeniu.
Każdy kraj powinien osiągnąć cele 90-70-90 do 2030 r., aby wejść na ścieżkę prowadzącą do wyeliminowania raka szyjki macicy do końca tego stulecia.
Naukowcy z IARC prowadzą badania, które rozwijają te trzy obszary, takie jak badanie odpowiedzi immunologicznej na różne liczby dawek szczepionki przeciwko HPV. Dzięki tym ocenom wiadomo obecnie, że pojedyncza dawka szczepionki zapewnia odpowiednią ochronę w celu zneutralizowania wirusa, a immunogenność pojedynczej dawki pozostaje wysoka nawet 10 lat po szczepieniu. W dużej mierze na podstawie tych wyników i powiązanych badań IARC, WHO niedawno zaleciła wspieranie jednodawkowego schematu szczepień przeciwko HPV.
Naukowcy z IARC i ich współpracownicy oceniają również wykonalność i skuteczność różnych metod badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy. IARC Handbooks of Cancer Prevention Volume 18: Cervical Cancer Screening został opublikowany w maju 2022 roku. Niedawne badanie IARC dotyczyło skuteczności wizualnej inspekcji szyjki macicy kwasem octowym (VIA), taniej metody przesiewowej, a także zdolności dostawców VIA do oceny kwalifikowalności do leczenia ablacyjnego.
Nowotwór szyjki macicy – smutne statystyki
Rak szyjki macicy to szósty najczęstszy nowotwór Polek, stanowiący ponad 10% przypadków nowotworów. Co roku jest diagnozowany u około 3000 kobiet, z czego 1700 z nich umiera z powodu tej choroby.
Polska ma jeden z najniższych w Europie wskaźników przeżyć 5-letnich w przypadku tej choroby. Globalnie, w 2018 roku odnotowano 570 000 przypadków raka szyjki macicy, a liczba zgonów wyniosła 311 000.
To czwarty najczęstszy nowotwór złośliwy u kobiet na świecie, a ponad 80% przypadków występuje w krajach rozwijających się. Rak szyjki macicy jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów wśród kobiet z powodu nowotworów, zajmując również drugie miejsce pod względem częstości występowania nowotworów u kobiet na świecie.
Choroba atakuje powoli i niespodziewanie, przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Gdy pojawiają się niepokojące symptomy, zwykle nowotwór jest już w zaawansowanym stadium, bardzo trudnym lub niemożliwym do wyleczenia. Dlatego systematyczne wykonywanie badań i dbanie o profilaktykę odgrywa wyjątkowo istotną rolę.
Rak szyjki macicy – to trzeba wiedzieć
Zachorowalność na raka szyjki macicy wzrasta wraz z wiekiem. Najczęściej diagnozuje się go u kobiet w wieku 45-65 lat, jednak o regularnej cytologii powinny pamiętać też znacznie młodsze pacjentki, po 20. roku życia. Ok. 80% wszystkich nowotworów złośliwych szyjki macicy stanowi rak płaskonabłonkowy, znacznie rzadziej diagnozowany jest rak gruczołowy, gruczołowo-płaskonabłonkowy, mięsak czy rakowiak.
Jedną z najczęstszych przyczyn rozwoju nowotworu jest wirus HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego (z angielskiego Human Papillomavirus). Wyróżnia się wiele jego typów, a najbardziej onkogenne to HPV16, HPV18, HPV31, HPV33 oraz HPV45. Główną drogą przenoszenia się wirusa jest kontakt seksualny, dlatego czynnikami zwiększającymi ryzyko zakażenia są m.in.:
- duża liczba partnerów seksualnych,
- uprawianie seksu bez prezerwatywy,
- wczesna inicjacja seksualna,
- niewłaściwa higiena okolic intymnych,
- duża liczba przebytych porodów.
Raka szyjki macicy może wywołać też długotrwałe przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej czy wieloletnie palenie papierosów.
Jak już zostało wspomniane, na wczesnych etapach rozwoju nowotworu nie pojawiają się żadne objawy. Zaawansowany rak szyjki macicy powoduje:
- krwawienia między miesiączkami,
- krwawienie po stosunku,
- krwawienie po menopauzie,
- ból podczas stosunku,
- bóle w dole brzucha lub okolicy lędźwiowo-krzyżowej,
- ropne i nieprzyjemnie pachnące upławy.
Profilaktyka raka szyjki macicy
Europejski Tydzień Walki z Rakiem Szyjki Macicy ustanowiono w celu promowania działań profilaktycznych. Należy do nich szczepionka przeciwko HPV. Zaleca się podanie szczepionki przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, co dotyczy zarówno dziewczynek, jak i chłopców.
Od 1 czerwca 2023 roku w Polsce dostępny jest bezpłatny program szczepień przeciwko HPV dla dzieci w wieku 9-18 lat. W ramach programu można otrzymać dwa rodzaje szczepionek: 2-walentną szczepionkę Cervarix i 9-walentną szczepionkę Gardasil 9. . Osoby dorosłe również mogą zdecydować się na szczepienie przeciw HPV, ale to nie zwalnia z obowiązku regularnego wykonywania badania cytologicznego. Powinna o nim pamiętać każda kobieta w wieku powyżej 20 lat.
W ramach programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy realizowanego przez NFZ pacjentki w wieku 25-59 lat mogą raz na 3 lata bezpłatnie wykonać cytologię, bez skierowania. Badanie nie jest bolesne ani niebezpieczne, dlatego nie należy się go obawiać. Polega ono na pobraniu komórek z kanału i tarczy szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. Wymaz jest następnie przekazywany do laboratorium.
Wczesne wykrycie nieprawidłowości zachodzących w szyjce macicy pozwala zapobiec rozwojowi nowotworu. Systematyczne powtarzanie cytologii i innych badań ginekologicznych nie jest uciążliwe, dlatego warto o nie zadbać, aby nie martwić się o swoje zdrowie.
Autor: Martyna Piotrowska
Źródła:
https://www.gov.pl/web/psse-chelmno/europejski-tydzien-profilaktyki-raka-szyjki-macicy
IARC marks Cervical Cancer Awareness Month 2024 – IARC (who.int)
EUROPEAN CERVICAL CANCER PREVENTION WEEK – January 15-21, 2024 – National Today
http://www.puo.pl/badania-profilaktyczne/rak-szyjki-macicy
https://www.onkonet.pl/dp_nnr_rakszyjkimacicy.php
https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-profilaktyki-raka-szyjki-macicy-cytologia-
