ABC stylu życia pacjenta onkologicznego.

Czy pacjent onkologiczny to człowiek leżący? Właśnie taki obraz człowieka chorego na raka mamy najczęściej w głowie. Jednak współczesne podejście do stylu życia pacjenta chorego na nowotwór uległo zmianie. Na pytanie: jaka powinna być dieta, aktywność fizyczna oraz dbanie o psychikę podczas leczenia onkologicznego zapytaliśmy lekarza praktyka. Naszym gościem była pani dr n.med prof. UZ, Katarzyna Brzeźniakiewicz-Janus, która jest kierownikiem Kliniki Hematologii, Onkologii i Radioterapii Uniwersytetu Zielonogórskiego w Wielospecjalistycznym Szpitalu Wojewódzkim w Gorzowie Wielkopolskim. Rozmowę przeprowadziła dr Joanna Neuhoff-Murawska. Posłuchaj podcastu lub przeczytaj artykuł napisany na jego podstawie. 

Czego się dowiesz?

• Czy pacjent chory na raka powinien wyłącznie leżeć?
• Kiedy pacjent chory na raka powinien rozpocząć dbanie o siebie?
• Jaka powinna być dieta pacjenta onkologicznego?
• Czy należy stosować dietę lekkostrawną?
• Jaki jest wpływ psychoonkologa na proces leczenia pacjenta?
• Czy pacjenci dbający o siebie mają lepsze wyniki leczenia?
• Przykład wpływu stylu życia na lecenie w praktyce

Czy pacjent chory na raka powinien wyłącznie leżeć?

Do placówki leczenia człowieka chorego na raka trafiają pacjenci w bardzo różnym stanie, jednak naszym celem jest, aby każdy z nich rozpoczął leczenie w możliwie jak najlepszej kondycji. Zdecydowanie nie powinien być to pacjent leżący, ponieważ brak aktywności fizycznej nie przynosi mu żadnych korzyści. Im lepsza jest ogólna forma pacjenta, im lepiej się on czuje, im bardziej wydolne są jego układy przed rozpoczęciem chemioterapii, tym, co potwierdzają obserwacje, większe są jego szanse na pomyślne zakończenie terapii.

Mówimy nie tylko o chemioterapii, ale również o innych formach leczenia takich, jak leczenie chirurgiczne, radioterapia, i wiele różnych nowoczesnych terapii. O aktywności fizycznej pacjenta onkologicznego dowiesz się więcej tutaj.

Kiedy pacjent chory na raka powinien rozpocząć dbanie o siebie?

To pytanie jest zarazem trudne i łatwe. Z całą pewnością przed rozpoczęciem intensywnego leczenia onkologicznego nie należy wprowadzać gwałtownych zmian w codziennym funkcjonowaniu. Oczywiście od tej reguły jest jeden ważny wyjątek, jakim jest zaprzestanie palenia papierosów. Każde ograniczenie, a tym bardziej całkowite odstawienie tego nałogu, pozytywnie wpływa na wydolność organizmu i ogólne samopoczucie pacjenta. Natomiast nagłe zmiany diety, sięganie po suplementy diety czy tzw. „leki oczyszczające organizm” nie są w tym momencie wskazane. To, na czym pacjent powinien się skupić, to przede wszystkim zdrowe, racjonalne odżywianie.

Jaka powinna być dieta pacjenta onkologicznego?

Jeśli nie jesteśmy pewni, co pacjent powinien zjeść, warto zadać sobie pytanie: czy podalibyśmy ten posiłek rocznemu lub dwuletniemu dziecku? Jeżeli odpowiedź brzmi 'nie’, to prawdopodobnie również dorosły pacjent, szczególnie w trakcie leczenia onkologicznego nie powinien tego spożywać. Czy zatem wskazane jest jedzenie tłustych, smażonych potraw, takich jak schabowy pływający w tłuszczu? Zdecydowanie nie. To dania ciężkostrawne nawet dla zdrowego organizmu, a tym bardziej obciążające dla osoby, która otrzymuje chemioterapię. Warto pamiętać, że wiele leków cytotoksycznych jest metabolizowanych przez wątrobę, co oznacza, że narząd ten i tak już pracuje ze wzmożonym wysiłkiem.

Czy należy stosować dietę lekkostrawną?

Nie ma sensu nagłego i radykalnego wprowadzania zmian w diecie w trakcie leczenia, ponieważ sam proces terapii onkologicznej, pobyt w szpitalu oraz towarzyszące temu wyzwania stanowią dla pacjenta ogromne źródło stresu. Dokładanie do tego restrykcyjnych zaleceń żywieniowych, takich jak nagła konieczność spożywania np. kaszy jaglanej, której pacjent nigdy nie lubił ani nie jadał, jest po prostu nieefektywne, taka dieta nie będzie przez niego długo utrzymywana.

Warto więc zacząć od drobnych, rozsądnych zmian. Zamiast potraw smażonych – gotowane ziemniaki; zamiast golonki – lekkostrawne mięso, jak np. gotowany kurczak; zamiast ciężkostrawnej kapusty – delikatne buraczki lub surówka z ogórków. Takie małe kroki mogą znacząco wpłynąć na poprawę samopoczucia po posiłku i ułatwią adaptację do nowych nawyków żywieniowych.

Jaki jest wpływ psychoonkologa na proces leczenia pacjenta?

Zdrowie psychiczne jest równie istotne jak zdrowie fizyczne. Tak jak w przypadku bólu nogi sięgamy po odpowiedni lek, tak samo powinniśmy reagować, gdy cierpi nasza psychika, gdy 'boli dusza’. Nie należy tego bagatelizować.

Istnieją różne formy wsparcia psychologicznego, tak jak istnieją różne rodzaje cierpienia. Jeżeli mamy do czynienia z problemem, z którym może poradzić sobie psycholog, to zdecydowanie warto z takiej pomocy skorzystać. W Klinice Hematologii, Onkologii i Radioterapii w Wielospecjalistycznym Szpitalu Wojewódzkim w Gorzowie Wielkopolskim psycholog jest obecny każdego dnia; odwiedza pacjentów, rozmawia z nimi, oferuje wsparcie.

Wielu pacjentów korzysta z tej pomocy z wdzięcznością. Sama możliwość wypowiedzenia obaw, nawet wobec obcej osoby, przynosi im ulgę. Pacjenci mówią wprost: 'boję się, że umrę’, 'nie wiem, co mnie czeka’, 'mam chorobę nowotworową i to są słowa, które zdejmują z pacjenta ogromny ciężar. Więcej o pomocy psychoonkologa przeczytasz tutaj.

Oczywiście są też przypadki, w których taka rozmowa nie wystarcza, wtedy sięgamy po pomoc farmakologiczną. I nie ma w tym nic złego. Tak jak przy bólu fizycznym stosujemy odpowiednie środki, tak również przy cierpieniu psychicznym nie należy się wahać, by sięgnąć po leczenie, jeśli jest ono potrzebne. Zdrowie psychiczne jest integralną częścią procesu terapeutycznego i powinno być traktowane z należytą powagą.

Czy pacjenci dbający o siebie mają lepsze wyniki leczenia?

Lekarze praktycy widzą różnice w efektywności leczenia pacjentów, którzy zadbali o siebie, tj. którzy podjęli aktywność fizyczną, zadbali o dietę w stosunku do pozostałych osób.

To, w jaki sposób dbamy o siebie przez całe życie, czy utrzymujemy prawidłową masę ciała, czy jesteśmy aktywni fizycznie, unikamy używek takich jak papierosy, ma ogromne znaczenie w momencie zachorowania na chorobę nowotworową. Organizm potrafi się wówczas 'odwdzięczyć’ za lata świadomej troski i zdrowego stylu życia.

Dowiedz się, jak możesz przygotować się do operacji.

Przykład wpływu stylu życia na wyniki leczenie w praktyce

Pani profesor Katarzyna Brzeźniakiewicz-Janus przytacza dwa przypadki pacjentów różniących się stylem życia. Pierwszym z nich była 70-letnia pacjentka, szczupła, niepaląca, prowadząca aktywny tryb życia. Regularnie jeździła na rowerze, pracowała w ogrodzie, dbała o codzienny ruch. Gdy trafiła do nas i rozpoczęła chemioterapię dosłownie ”przeszła przez cały proces leczenia wręcz jak burza”, niemalże bez komplikacji.

Drugim przypadkiem był 40-letni mężczyzna – osoba otyła, paląca papierosy, prowadząca siedzący tryb życia. W jego przypadku leczenie było znacznie trudniejsze, obfitowało w powikłania zarówno metaboliczne, jak i infekcyjne. To najlepiej pokazuje, jak ogromny wpływ ma ogólny stan zdrowia na przebieg terapii onkologicznej.

autorka i prowadząca rozmowę: dr Joanna Neuhoff-Murawska

gość ekspert: dr n.med prof. UZ, Katarzyna Brzeźniakiewicz-Janus, Kierownik Katedry i Kliniki Hematologii, Onkologii i Radioterapii Uniwersytetu Zielonogórskiego Wielospecjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego w Gorzowie Wielkopolskim