Czym są potworniaki i jak je leczyć?

Potworniaki należą do grupy nowotworów germinalnych. Nie wszystkie są złośliwe, ale to w dużej mierze zależy od ich rodzaju. Tego typu zmiany przeważnie wykrywane są przypadkowo podczas badań obrazowych, takich jak USG. Czy każdy potworniak to groźny nowotwór? Co należy o nim wiedzieć?

Czym są potworniaki?

Potworniaki są nowotworami powstającymi z tzw. wielopotencjalnych komórek zarodkowych, a więc takich, które mogą dawać początek wszystkim rodzajom tkanek w ludzkim organizmie. Nierzadko zdarza się, że ich forma jest nietypowa, ponieważ występują w niej np. włosy, skóra, kości, a nawet zdeformowane zęby. Potworniak często jest określany mianem zagubionej tkanki. Jego dokładna przyczyna rozwoju do tej pory nie została ustalona. Zdarza się, że taki guz wpływa na gospodarkę hormonalną. Dzieje się tak w przypadku, kiedy zmiana powstaje z komórek, które w prawidłowych warunkach byłyby budulcem nadnerczy lub tarczycy.

Rodzaje potworniaków

Wyróżnia się dwa rodzaje potworniaków:

• Potworniak dojrzały – powstaje głównie z komórek, które są w pełni zróżnicowane (skóry, włosów, gruczołów itp.). To nowotwór łagodny, który rośnie stosunkowo powoli, ale może osiągnąć duży rozmiar. Zazwyczaj dojrzały potworniak pojawia się na jajnikach oraz jądrach, ale może występować też w innych miejscach jak: kręgosłup, wątroba, przestrzeń zaotrzewnowa czy pęcherz.
• Potworniak niedojrzały – tworzą go komórki, które jeszcze nie mają ściśle określonej funkcji. To typ nowotworu złośliwego, charakteryzuje go szybki wzrost, a także zdolność naciekania okolicznych narządów. Potworniak niedojrzały może dawać przerzuty i podobnie jak w przypadku dojrzałego, jego najczęstszą lokalizacją są jajniki i jądra.

Potworniak jajników

Potworniak jajnika przeważnie pojawia się u młodych kobiet, w wieku ok. 20-30 lat. Guz zwykle nie daje żadnych objawów, dlatego zostaje przypadkowo zauważony podczas rutynowego badania USG. Jednak jeśli nie zostanie wykryty przez dłuższy czas i zacznie rosnąć, mogą pojawić się takie symptomy jak:

• ból w jamie brzusznej,
• dyskomfort w podbrzuszu,
• nudności,
• krwawienia międzymiesiączkowe (bardzo rzadko).

Najczęściej rozpoznawanym nowotworem germinalnym jest potworniak dojrzały torbielowaty, stanowiący 20% wszystkich nowotworów jajnika. Przeważnie nie ma on złośliwego charakteru. Torbiel skórzasta to jedna z najczęściej spotykanych odmian dojrzałego potworniaka. Znajdują się w niej naskórkowe gruczoły łojowe, gruczoły potowe, włosy, czasami także zdeformowane zęby. Leczenie polega na wycięciu guza.

Wyróżnia się też potworniaki lite jajnika, zbudowane z dojrzałych tkanek każdego z trzech listków zarodkowych (ektodermy, mezodermy oraz endodermy). Zdarzają się również guzy jednotkankowe. To np. wole jajnika, które produkują hormony tarczycy. Tego typu potworniaki na jajniku diagnozuje się rzadko.

W obrębie jajników mogą ponadto pojawić się potworniaki niedojrzałe, stanowiące 25% złośliwych nowotworów jajnika rozpoznawanych u młodych pacjentek, poniżej 15. roku życia. Są one zbudowane z tkanek ze wszystkich trzech listków zarodkowych. Złośliwość zmiany zależy od stopnia dojrzałości komórek nowotworowych (im bardziej są dojrzałe, tym łagodniejszy jest nowotwór). Gdy zdiagnozowany zostanie niedojrzały potworniak jajnika, przeprowadza się leczenie operacyjne, a następnie uzupełniające, czyli chemioterapię.

Potworniak jądra

Potworniak jądra najczęściej występuje u mężczyzn w wieku 20-30 lat, ale zdarza się, że jest też diagnozowany u młodszych lub starszych pacjentów. Przeważnie są to zmiany niedojrzałe, a więc z dużym ryzykiem złośliwości. Potworniaki i pozostałe nowotwory germinalne jąder stanowią nawet 95% wszystkich guzów w tym obszarze ciała. W większości przypadków wcześnie dają przerzuty.

Objawy, jakie wywołuje potworniak jądra, to głównie:

• niebolesne powiększenie jednego lub obu jąder,
• uczucie ciężaru lub nagromadzenie płynu w mosznie,
• rozpieranie lub dyskomfort w obrębie jądra,
• stwardnienie jądra.

Czasami potworniaki nie wykazują żadnych objawów i dolegliwości pojawiają się dopiero przy przerzutach. To m.in.: powiększenie węzłów chłonnych, bóle w okolicy lędźwiowej lub brzucha, kaszel, krwioplucie.

Diagnostyka i leczenie potworniaków

Jak już zostało wspomniane, do wykrycia potworniaka często dochodzi przypadkowo, podczas rutynowo wykonywanych badań, np. ginekologicznych. Jeśli pojawia się podejrzenie tego typu zmiany w związku ze zgłaszanymi przez pacjenta objawami, lekarz może zlecić:

• USG,
• tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny,
• RTG.

W przypadku niedojrzałego potworniaka należy sprawdzić, czy doszło do przerzutów. Jest to możliwe dzięki RTG klatki piersiowej i brzucha, wykonuje się w tym celu także badanie krwi (sprawdzanie markerów nowotworowych).

Leczenie potworniaków polega przede wszystkim na ich usunięciu metodą laparoskopową lub w czasie klasycznej operacji. Wycięta zmiana jest przekazywana do badania histopatologicznego w celu określenia stopnia złośliwości. Jeśli okaże się, że jest to potworniak niedojrzały, dodatkowo przeprowadza się leczenie z zastosowaniem chemio- lub radioterapii.

Najczęstszą postacią potworniaków są guzy niezłośliwe, mające łagodny charakter. Tym samym po ich usunięciu nie jest konieczne wdrożenie dodatkowych metod leczenia.

Autor: Fundacja Onkologiczna – Alivia

Źródła:

https://medicalprogress.pl/choroby/potworniak-niedojrzaly-id1793/redakcja-medical-progress-id276

https://onkolmed.pl/nowotwory-zarodkowe-germinalne-jader-jakie-sa-i-gdzie-leczyc

https://onkolmed.pl/potworniak-dzieci-i-doroslych-rodzaje-przyczyny-objawy-leczenie