Medycyna integracyjna w leczeniu bólu nowotworowego – podsumowanie wytycznych ASCO

We wrześniu 2022 roku opublikowano wytyczne ASCO (American Society of Clinical Oncology) dotyczące integracyjnego podejścia do leczenia bólu w przypadku pacjentów walczących z chorobą nowotworową. Celem tego dokumentu jest dostarczenie lekarzom i innym pracownikom służby zdrowia zaleceń, które opierają się na wiarygodnych dowodach. Podstawą dla ich powstania było niemal 230 badań. Co wynika z przewodnika ASCO? Oto podsumowanie.

Leczenie bólu nowotworowego – dlaczego medycyna integracyjna?

Jak słusznie zauważają autorzy podręcznika, wśród pacjentów onkologicznych ból jest jednym z głównych objawów wzbudzających lęk. Powstaje on nie tylko na skutek rosnącego guza czy naciekania mięśni, kości oraz nerwów. Dolegliwości bólowe odczuwane są również w wyniku stosowania poszczególnych metod leczenia, takich jak chemioterapia, radioterapia bądź immunoterapia. To powoduje pogorszenie jakości życia, a nierzadko utrudnia też codzienne funkcjonowanie.

Skuteczne leczenie bólu ma kluczowe znaczenie w procesie walki z rakiem. Z uwagi na to, że ma on złożony charakter, konieczne staje się interdyscyplinarne podejście. Tym samym należy uwzględnić zarówno leczenie farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne. Do drugiej grupy należy medycyna integracyjna, która obejmuje m.in. jogę, akupunkturę, medytację i masaże. Okazuje się, że są to metody coraz częściej dostępne w ośrodkach onkologicznych. Łączy się je z konwencjonalnymi sposobami leczenia bólu, aby uzyskać możliwie najlepsze rezultaty.

Zalecenia ASCO wobec leczenia bólu nowotworowego z wykorzystaniem medycyny integracyjnej

Zestaw zaleceń przygotowany przez American Society of Clinical Oncology dotyczy osób dorosłych. Jak podkreślono w przewodniku, nie ma wystarczających dowodów, aby sformułować je w odniesieniu do leczonych onkologicznie dzieci. Dobór metody zaliczanej do medycyny integracyjnej uzależniony jest od typu nowotworu, z którym walczy pacjent, a także rodzaju bólu.

Akupunktura może zostać zaproponowana pacjentom onkologicznym:

• z bólem ogólnym lub mięśniowo-szkieletowym,
• z bólem stawowym związanym z inhibitorem aromatazy w raku piersi,
• z neuropatią obwodową wywołaną chemioterapią,
• poddawanym operacjom lub innym procedurom mającym związek z nowotworem złośliwym, np. biopsji szpiku kostnego.

Masaż może zostać zaproponowany pacjentom onkologicznym:

• narzekającym na ból towarzyszący opiece hospicyjnej i paliatywnej,
• z przewlekłym bólem, który pojawił się po leczeniu raka piersi. W tym przypadku masaż może być proponowany w celu złagodzenia dolegliwości bólowych po chemioterapii, radioterapii lub leczeniu chirurgicznym.

Joga (szczególnie hatha joga), może zostać zaproponowana pacjentom onkologicznym:

• z bólem mięśniowo-szkieletowym po leczeniu raka głowy i szyi lub piersi,
• z bólem stawowym mającym związek z inhibitorem aromatazy w raku piersi.

Akupresura może zostać zaproponowana pacjentom onkologicznym:

• poddawanym operacjom lub innym procedurom mającym związek z nowotworem złośliwym, np. biopsji szpiku kostnego,
• odczuwającym dolegliwości bólowe podczas terapii systemowej,
• z neuropatią obwodową spowodowaną chemioterapią.

Muzykoterapia może zostać zaproponowana pacjentom onkologicznym:

• odczuwającym ból chirurgiczny po przebytej operacji.

Refleksologia może zostać zaproponowana pacjentom onkologicznym:

• odczuwającym dolegliwości bólowe podczas terapii systemowej,
• doświadczającym polineuropatii spowodowanej chemioterapią.

Hipnoza może zostać zaproponowana pacjentom onkologicznym:

• odczuwającym dolegliwości bólowe podczas badań diagnostycznych,
• odczuwającym dolegliwości bólowe podczas leczenia.

Medycyna integracyjna w leczeniu bólu nowotworowego według ASCO – o tym warto pamiętać

Wytyczne dostarczone przez ASCO to cenne źródło informacji dla pracowników służby zdrowia – mają na celu ułatwienie podejmowania klinicznych decyzji. Niemniej jak zaznaczają autorzy dokumentu, zaleceń nie należy traktować jako dokładnych i kompletnych ani też uznawać za standard opieki. Wraz z rozwojem medycyny mogą pojawić się nowe dowody i wnioski, dlatego wytyczne umieszczone w przewodniku nie są obowiązkowe do zastosowania i w przyszłości mogą nie być w pełni precyzyjne.

Każdy pacjent onkologiczny powinien być traktowany indywidualnie. Informacje ujęte przez ASCO nie zastąpią rzetelnej, profesjonalnej oceny lekarzy prowadzących. Korzystanie z nich jest dobrowolne, mogą stanowić cenną wskazówkę w kwestii doboru metod łagodzących dolegliwości bólowe towarzyszące nowotworom złośliwym.

Omawiany podręcznik powstał po analizie 227 artykułów – stanowią podstawę dowodową przedstawionych wytycznych. Wyłoniono je z 1346 artykułów, które zgromadzono. Zidentyfikowane badania ukazały się w latach 1990-2021. Wszystkie zalecenia ASCO są starannie opisane. Widnieją przy nich informacje dotyczące ich rodzaju, jakości dowodów oraz siły.

Ból towarzyszący chorobom nowotworowym ma różną etiologię, objawy i czas trwania. Aby skutecznie go leczyć i poprawić jakość życia pacjentów, należy zadbać o interdyscyplinarne podejście. Jak pokazuje artykuł specjalny ASCO, medycyna integracyjna może mieć duże znaczenie w kwestii łagodzenia dolegliwości bólowych. Warto jeszcze raz podkreślić, że stanowi ona uzupełnienie konwencjonalnych metod leczenia bólu, a nie alternatywne rozwiązanie.

Autor: Fundacja Onkologiczna – Alivia

Źródło: https://ascopubs.org/doi/full/10.1200/JCO.22.01357?role=tab