Podawanie leków a leczenie żywieniowe

W trakcie prowadzenia leczenia żywieniowego, zarówno dojelitowego jak i pozajelitowego, w przypadku pacjenta onkologicznego należy rozważyć drogę i sposób podawania leków. Substancje czynne leku mogą wchodzić w interakcję ze składnikami mieszaniny żywieniowej przez co skuteczność terapii może się zmienić, a leczenie nie będzie dla pacjenta optymalne.

Obecnie podkreśla się, że przed podaniem leku w mieszaninie żywieniowej należy sprawdzić stabilność fizykochemiczną w ciągu 24 godzin, biodostępność leku podczas wlewu ciągłego oraz wpływ na strukturę emulsji tłuszczowej. Należy również wziąć pod uwagę możliwe interakcje składników mieszaniny żywieniowej z substancjami pomocniczymi oraz z opakowaniem.

W żywieniu pozajelitowym, do mieszaniny żywieniowej nie należy podawać:

• Leków w postaci liofilizatów
• Soli wapnia i magnezu
• Leków o niskim i wysokim pH
• Leków o dużej lipofilności
• Leków o niskim indeksie terapeutycznym
• Leków o krótkim okresie półtrwania

Bezwzględnie zakazane jest podawanie leków cytostatycznych równocześnie z żywieniem pozajelitowym.

W celu bezpiecznego podania leku przez cewnik do żywienia pozajelitowego, należy:

1. Zatrzymać żywienie
2. Przepłukać linię naczyniową roztworem soli fizjologicznej
3. Podać lek
4. Ponownie przepłukać linię naczyniową solą fizjologiczną
5. Ponownie podłączyć żywienie

Optymalną metodą jest używanie osobnych dostępów do podaży leków i żywienia. Jeżeli to niemożliwe należy stosować cewniki wieloświatłowe lub rozgałęzienia Y.

Zagrożenia wynikające z podaży leków przez sztuczne dostępy do żywienia

W wyniku podaży leków drogą dostępu do żywienia może dojść do interakcji pomiędzy składnikami leku a pożywieniem. Interakcje pomiędzy substancjami mogą prowadzić do unieczynnienia substancji aktywnej leku lub istotnej zmiany siły jej działania. Podaż leków może prowadzić również do zamknięcia światła dostępu żywieniowego przez fragmenty stałe leku. Zagrożeniem może być również podaż leku na niewłaściwym poziomie przewodu pokarmowego a w konsekwencji zmiana stężenia wchłoniętej substancji aktywnej. Leki podawane drogą dostępu żywieniowego często wymagają zmiany struktury, np. poprzez rozkruszenie co stwarza ryzyko narażenia personelu medycznego na bezpośrednie działanie szkodliwe z cytostatyków. Do zmiany formy leku cytostatycznego wymagane jest odpowiednio zabezpieczone miejsce pracy.

W przypadku żywienia enteralnego należy pamiętać aby nie podawać leków razem z dietą oraz aby nie podawać kilku leków jednocześnie. Dostęp należy przepłukiwać odpowiednim roztworem (10-30 ml) przed i po podaniu leku. Należy również pamiętać aby ilość wody użytą do przepłukiwania dostępu doliczyć do bilansu płynów chorego.

Autor: Elwira Gliwska

• Sobotka L. (red.): Podstawy żywienia klinicznego. Wyd. Scientifica, Kraków, 2013
• Loser Chr. i wsp.: Wytyczne European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN) dotyczące sztucznego żywienia dojelitowego –przezskórna endoskopowa gastrostomia (PEG). Medycyna Praktyczna dla Lekarzy (tłum. Clin. Nutr. 2006, 24, 846-861)
• Szczygieł B.: Leczenie żywieniowe. Medycyna Praktyczna, (Chirurgia) 2013, 2, 1-7
• Uomo I., Savoia A., Drug/Nutrients interactions in neoplastic patients requiring nutritional suport. Practical Advice with special focusing on pacreatic cancer. JOP. J.Pancreas 2008. 9(4) str. 370-374
• Teichgräber UK, Nagel SN, Kausche S, i wsp. Double-lumen central venous port catheters: simultaneous application for chemotherapy and parenteral nutrition in cancer patients. J Vasc Access. 2010;11(4) str.335-41.