Żywienie kliniczne choć brzmi bardzo naukowo powinno być nam wszystkim bliskie, ponieważ jest ważnym elementem procesu leczenia i wprowadzone w odpowiedni sposób może znacznie poprawić rokowania. W czasie leczenia onkologicznego może być ogromnym wsparciem, zwłaszcza kiedy jedzenie tradycyjnych potraw jest zmniejszone, trudne lub niemożliwe.
Żywienie kliniczne nazywane jest inaczej leczeniem żywieniowym. Zgodnie z definicją to postępowanie medyczne, które swoim zakresem obejmuje kilka aspektów. Po pierwsze ocenę stanu odżywienia pacjenta. Od 2012 przesiewowa ocena stanu odżywienia powinna znaleźć się w karcie każdego pacjenta onkologicznego przyjętego do szpitala. Taką ocenę powinno się ponawiać najrzadziej co 14 dni by monitorować stan odżywienia który może zmieniać się dynamicznie. Jeśli znajdziemy się w grupie ryzyka rozwoju niedożywienia, a w tej grupie znajdują się niemal wszyscy pacjenci onkologiczni powinna zostać u nas przeprowadzona ocena zapotrzebowania na składniki odżywcze, która stanowi drugi filar żywienie klinicznego. Kiedy już znane są potrzeby przychodzi czas na kolejny krok – podaż odpowiedniej ilości białka, energii, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych i wody. Ostatnią składową żywienia klinicznego jest monitorowanie prowadzonego leczenia żywieniowego. W żywieniu klinicznym składniki odżywcze i energia mogą zostać dostarczone do organizmu za pomocą przewodu pokarmowego i/lub dożylnie.
Celem żywienia klinicznego jest poprawa lub utrzymanie stanu odżywienia osób, które nie mogą pokryć zapotrzebowania na składniki odżywcze i energię dietą naturalną przy pomocy produktów, które znamy z półek sklepowych. Celem żywienia klinicznego może być także zmniejszenie ilości powikłań lub poprawa jakości życia osoby chorej.
W zależności od możliwości pacjenta i stanu zdrowia żywienie kliniczne wygląda w różny sposób. Jeśli spożywanie drogą doustną jest możliwe po konsultacji z lekarzem do tradycyjnego jadłospisu dodaje się żywność medyczną. Może to być żywność medyczna jednoskładnikowa (np. dodawanie do posiłków tylko białka w proszku) lub kompletna pod względem odżywczym (zawiera wszystkie składniki odżywcze, potrzebne człowiekowi). Jeśli spożycie tradycyjnych produktów jest znikome żywność medyczna może stanowić jedyne źródło pożywienia i je całkowicie zastąpić.
Załóż zbiórkę na 1,5% podatku!
Pokryj koszty leków, badań, prywatnych konsultacji oraz dojazdów. Nie ma żadnego haczyka!
Żywienie kliniczne przychodzi nam na pomoc także wtedy, kiedy spożywanie czegokolwiek doustnie staje się niemożliwe na skutek np. usytuowania nowotworu w obrębie głowy i szyi, bólu w jamie ustnej czy kompletnego braku apetytu. W takiej sytuacji specjalnie stworzona żywność nazywana przemysłową podawana jest do układu pokarmowego przy pomocy sztucznego dostępu bezpośrednio do żołądka lub jelit. Sztuczny dostęp to nic innego jak zgłębnik nosowy (specjalna rurka przechodząca przez nos do żołądka lub jelita) lub przetokę odżywczą wytworzoną chirurgicznie (bezpośredni dostęp do żołądka lub jelita przez powłoki brzuszne).
Mimo obaw, nie należy wystrzegać się żywienia klinicznego. Diety przemysłowe, choć ich nazwa brzmi mało przyjaźnie to niejednokrotnie ratunek dla organizmu, ponieważ w małej objętości zawierają komplet składników odżywczych i energię w proporcjach dobranych do stanu zdrowie. Przerażać może też zgłębnik – to prawda bywa na początku niewygodny, ale daje szansę na dostarczanie do organizmu wszystkiego, czego potrzebujemy, kiedy jedzenie jest niemożliwe. Jeśli nasz stan zdrowia będzie wymagał dłuższego żywienia bezpośrednio do żołądka lub jelita najwygodniejszym rozwiązaniem jest zamiana zgłębnika na przetokę odżywczą. Najczęściej jest to tzw. PEG, który umożliwia podanie pokarmu bezpośrednio do żołądka przez powłoki brzuszne. Jeśli zdiagnozowano u nas nowotwór, który ze względu na typ bądź lokalizację może uniemożliwić nam jedzenie warto jeszcze przed rozpoczęciem leczenia rozważyć z lekarzem wytworzenie stomii odżywczej. Proces ten jest odwracalny, a może uratować nam życie. Często decydujemy się na takie rozwiązanie zbyt późno, kiedy lekarz nie jest w stanie przeprowadzić już takiego zabiegu ze względu na bardzo zły stan odżywienia.
Jeśli podanie odpowiednich ilości żywności do układu pokarmowego nie jest możliwe lekarz decyduje o zastosowaniu żywienia klinicznego w postaci żywienia pozajelitowego. W tym przypadku specjalna mieszanina odżywcza podawana jest bezpośrednio do żył obwodowych lub przez tzw. dostęp centralny. Warto wiedzieć, że żywieniem pozajelitowym nie jest zwykła kroplówka z roztworu glukozy czy NaCl. Preparaty do żywienia pozajelitowego choć płynne i podawane podobnie dostarczają w odróżnieniu od tych wymienionych kompletu składników odżywczych w tym cennego białka.
Wszystkie typu podawania energii i składników odżywczych w żywieniu klinicznym mogą być ze sobą łączone. Żywienie kliniczne do przewodu pokarmowego przez zgłębnik lub stomię odżywczą, żywienie pozajelitowe, a także wytworzenie sztucznych dostępów są refundowane w ramach NFZ.
Autor: dr inż. Katarzyna Zadka, dietetyk
Źródła:
Kłęk S i in. Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Kraków 2019
