Dane dotyczące zachorowalności Polek na raka szyjki macicy nie napawają optymizmem. Można ten trend ograniczyć dzięki regularnym badaniom profilaktycznym. Dziś obok konwencjonalnej cytologii, dysponujemy bardziej zaawansowaną metodą, cytologią płynną. W poniższym artykule omówimy, na czym polega badanie cytologiczne, czym różni się cytologia tradycyjna od LBC, jak się przygotować do cytologii oraz gdzie można ją wykonać.
Czym jest cytologia?
Cytologia to popularna nazwa badania ginekologicznego polegającego na analizie mikroskopowej komórek pobranych z tarczy i kanału szyjki macicy.
Cytologia jest badaniem przesiewowym. Ma na celu wykrycie zmian nowotworowych szyjki macicy, zanim wystąpią objawy. W dostarczonym do laboratorium materiale lekarz cytolog ocenia obecność komórek rakowych lub przedrakowych.
W Polsce kobietom od 25. do 59. roku życia przysługuje bezpłatne badanie cytologiczne co 3 lata, a tym, znajdującym się w grupie podwyższonego ryzyka co roku. Do grupy kobiet bardziej narażonych na rozwój raka szyjki macicy zaliczają się pacjentki zarażone ludzkim wirusem brodawczaka (HPV), ludzkim wirusem niedoboru odporności HIV lub przyjmujące leki immunosupresyjne.
Dołącz do nas!
Tu znajdziesz przygotowane specjalnie dla Ciebie darmowe wsparcie w zmaganiach z rakiem!
Jak wygląda badanie cytologiczne?
Ginekolog umieszcza wziernik, rozchylający ściany pochwy, by zapewnić lepszy dostęp do szyjki macicy. Szczoteczką cytologiczną wprowadzoną przez wziernik pobiera z okolicy ujścia szyjki macicy nabłonek wielowarstwowy płaski, a z kanału szyjki komórki nabłonka gruczołowego.
Cały proces jest praktycznie bezbolesny. Po badaniu może wystąpić drobne krwawienie spowodowane złuszczeniem nabłonka, które samoistnie mija. Sama analiza polega na określeniu staniu i stopnia histologicznego materiału. Doświadczeni cytolodzy oceniają strukturę komórek, szukając ewentualnych nieprawidłowości.
Czym różni się tradycyjna cytologia od cytologii płynnej?
Tradycyjna cytologia polega na analizie mikroskopowej komórek umieszczonych na szkiełku i utrwalonych stężonym roztworem etanolu. Z kolei cytologia płynna (LBC, ang. Liquid-Based Cytology) polega na umieszczeniu szczoteczki z pobranym materiałem w specjalnym płynie, zapobiegającym uszkodzeniu komórek.
Dodatkowo w laboratorium, przed umieszczeniem na szkiełku mikroskopowym, materiał pacjentki przenosi się na filtr oczyszczający płyn z krwi, śluzu i bakterii. Cytologia płynna jest odrobinę czulsza od cytologii tradycyjnej, natomiast jej dużą zaletą jest możliwość wykonania trzech różnych testów diagnostycznych na jednej próbce, w tym badania na obecność wirusa HPV. W przeciwieństwie do konwencjonalnej cytologii nie jest jednak refundowana.
Jaka jest czułość badania cytologicznego?
Badanie cytologiczne wykrywa raka średnio w 60-70% przypadków. Wynik ujemny, w przypadku gdy rak się rozwija, może być spowodowany zbyt niską liczebnością komórek nowotworowych, toczącym się procesem zapalnym czy obecnością krwi.
Jak się przygotować do badania cytologicznego?
Badanie cytologiczne można wykonać bez skierowania. Dobrze, aby wykonywać je regularnie od momentu podjęcia aktywności seksualnej, ale nie później niż do 25. roku życia. Warto badać się co roku. Minimum to badanie co trzy lata w ramach programu profilaktycznego.
Kiedy umówić się na badanie cytologiczne? Najlepiej w środku cyklu, co najmniej cztery dni po zakończeniu miesiączki i tyle samo przed jej rozpoczęciem. Krew w pobranym materiale uniemożliwi prawidłową interpretację. Jeśli aktualnie masz infekcję pochwy, również powinnaś przełożyć badanie.
W przypadku cytologii szyjki macicy przed wizytą w gabinecie zaleca się unikanie stosunku płciowego, używania tamponów, leków dopochwowych, irygacji pochwy, USG przezpochwowego oraz stosowania barierowych środków antykoncepcyjnych przez co najmniej 48 godzin przed badaniem.
Ciąża nie stanowi przeciwwskazania do cytologii, która jest bezpieczna dla dziecka i matki. Podczas ciąży zaleca się wykonać cytologię dwa razy: w I i III trymestrze.
Gdzie zrobić cytologię?
Badanie cytologiczne wykonuje się w placówkach medycznych, takich jak przychodnie lekarskie, kliniki ginekologiczne czy laboratoria diagnostyczne. Lekarz prowadzący kieruje pacjentkę do konkretnego miejsca na badanie, biorąc pod uwagę specyfikę sytuacji.
Listę poradni, które biorą udział w programie profilaktycznym Narodowego Funduszu Zdrowia, znajdziesz tutaj: https://gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyProfilaktyczne.
Istnieje również opcja cytologii wysyłkowej. Pacjentka otrzymuje zestaw pod wskazany adres. W gabinecie ginekolog lub położna pobiera próbkę i umieszcza wymaz na specjalnie przygotowanym podłożu płynnym, które zabezpiecza próbkę przed uszkodzeniem. Następnie, za pośrednictwem kuriera, przesyła się materiał do laboratorium, gdzie cytolog przeprowadza analizę.
Co oznaczają wyniki cytologii?
Oczekiwanie na wyniki badania cytologicznego trwa 2–3 tygodnie. Do interpretacji wyniku Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca systemem Bethesda (TBS).
System Bethesda dostarcza informacji o rodzaju próbki, jej jakości i ogólnej charakterystyce. Skróty używane w opisie wyników w TBS obejmują m.in. NILM (wynik prawidłowy), ACS (nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego) czy LSIL (zmiana śródnabłonkowa małego stopnia).
Zmiana śródnabłonkowa, znana również jako CIN (ang. cervical intraepithelial neoplasia), oznacza nieprawidłowości w budowie tkanek szyjki macicy, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworu. Wyróżnia się 3 stopnie zaawansowania: CIN1, CIN2 i CIN3.
Pozytywny wynik badania cytologicznego nie jest równoznaczny z diagnozą, ale może oznaczać, że trzeba będzie je powtórzyć lub wdrożyć dalszą diagnostykę i zrobić badania takie, jak kolposkopia, biopsja i analiza histopatologiczna lub molekularna.
Szczegółowe opisy skrótów w wyniku badania cytologicznego znajdziesz w artykule Cytologia – kiedy robić badanie, co oznaczają wyniki. Interpretacji powinien dokonać lekarz ginekolog lub położna.
Podsumowanie
Badanie cytologiczne odgrywa kluczową rolę w profilaktyce i wczesnym wykrywaniu nowotworów. Dzięki regularnym badaniom można skutecznie monitorować stan zdrowia i podejmować odpowiednie kroki w przypadku wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości. Pamiętajmy, że szybka diagnoza zwielokrotnia szanse na wyleczenie.
Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj nasz artykuł o raku szyjki macicy, jak zapobiec rakowi szyjki macicy lub przejdź do kompendium wiedzy o raku.
Autorka tekstu: Martyna Piotrowska
Źródła:
Schemat postępowania w skriningu podstawowym raka szyjki macicy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) — czerwiec 2022 | ptgin.pl
Cytologia – kiedy robić badanie, co oznaczają wyniki | Ginekologia – mp.pl
Cytologia: na czym polega badanie? Grupa Diagnostyka, video w serwisie YouTube, dostęp: 13.01.2024
Cytologia płynna (LBC) – na czym polega i jak się przygotować do badania? (klinikabocian.pl)
Jak wygląda badanie cytologiczne? Regionalny Szpital Specjalistyczny im. dr. Wł. Biegańskiego, video w serwisie YouTube, dostęp: 13.01.2024
