Rak nerki

Rak nerki stanowi ok. 3% wszystkich nowotworów złośliwych. Dwa razy częściej diagnozuje się go u mężczyzn. Zazwyczaj choroba stwierdzana jest u osób powyżej 50. roku życia, choć nie wyklucza się zachorowania u młodszych pacjentów, również dzieci. Czy rak nerki daje objawy, po których można go rozpoznać? Jak wygląda leczenie i rokowania?

Rak nerki – co to jest?

Rak nerki to nowotwór złośliwy, który rozwija się w nerce. Wyróżnia się wiele jego podtypów, a tym występującym najczęściej jest rak nerkowokomórkowy, stanowiący ok. 80% przypadków. W tej grupie znajduje się nowotwór jasnokomórkowy, chromofobowy i brodawkowaty. Do pozostałych podtypów należą m.in.:

• nerczak płodowy (inaczej tzw. guz Wilmsa, najczęściej występujący rak nerki u dzieci),
• rak z przewodów Belliniego,
• rak rdzeniasty nerki,
• rak wrzecionowatokomórkowy i śluzotwórczy cewkowy.

Nerki to parzysty narząd należący do układu moczowo-płciowego. Leżą na tylnej ścianie brzucha wraz z nadnerczami, a swoim kształtem przypominają fasolę. Elementy budowy nerki to:

• powierzchnia przednia,
• powierzchnia tylna,
• brzeg boczny,
• brzeg przyśrodkowy.

Podstawową funkcją tego narządu jest wytwarzanie moczu, ale na tym jego rola się nie kończy. Nerki odpowiadają też za regulowanie poziomu płynów ustrojowych w organizmie, równowagi kwasowo-zasadowej, ilości czerwonych krwinek oraz wartości ciśnienia tętniczego. Są one bardzo istotne, często określa się je mianem stacji filtrującej.

Przyczyny raka nerki

Rak nerki to nowotwór, którego rozwój jest silnie związany z paleniem tytoniu. Do czynników ryzyka należy też płeć – mężczyźni chorują częściej niż kobiety, wiek 50–70 lat, otyłość (zwłaszcza u kobiet), nadciśnienie tętnicze. Nowotwór ten częściej występuje również u osób długotrwale narażonych na kontakt z rozpuszczalnikami organicznymi, pestycydami, azbestem, arsenem, solami kadmu i miedzi, u osób ze zwyrodnieniem wielotorbielowatym nerek i u osób przewlekle dializowanych. Ryzyko zachorowania na raka nerki mogą też zwiększyć niektóre leki: diuretyki pętlowe, kwas acetylosalicylowy, paracetamol, fenacetyna.

Według szacunków nawet 20-30% przypadków ma związek z paleniem papierosów. Nie jest to nowotwór o charakterze dziedzicznym – zachorowania o takim podłożu zdarzają się bardzo rzadko.

Rak nerki – objawy

Wczesny rak nerki często przebiega bezobjawowo. U 90% chorych występuje krwiomocz, ale zwykle jest bezbolesny, a ilość krwi może być niewielka i łatwa do przeoczenia. Wystąpienie wyraźnej krwi w moczu, nawet bez dolegliwości bólowych, powinno skłonić do szybkiej wizyty u lekarza.

Objawami zaawansowanego raka nerki może być ból w boku o charakterze kolki, ból w okolicy lędźwiowej oraz wyczuwalny guz. W bardzo zaawansowanych stadiach choroby pojawiają się również objawy ogólne, takie jak:

• osłabienie,
• zmniejszenie masy ciała,
• gorączka z nocnymi potami.

Rak jasnokomórkowy nerki często (13-20% przypadków) przebiega z hiperkalcemią (podniesiony poziom wapnia we krwi). Może też wystąpić dysfunkcja wątroby, amyloidoza (odkładanie się w niektórych narządach białko amyloidu), czerwienica prawdziwa (nadkrwistość).

Diagnostyka raka nerki

W przypadku podejrzenia raka nerki wykonuje się morfologię ogólną krwi i badanie ogólne moczu. Lekarz może też zlecić oznaczenie stężenia białka C-reaktywnego (C-reactive protein – CRP), kreatyniny, stężenia wapnia we krwi.

Badanie USG jamy brzusznej pozwala na wykrycie guza nerki. Wykonuje się też tomografię komputerową jamy brzusznej lub rezonans magnetyczny, a także RTG lub tomografię klatki piersiowej oraz tomografię mózgowia w celu wykrycia ewentualnych przerzutów. W przypadku podejrzenia przerzutów w kościach przeprowadza się scyntygrafię. To nieinwazyjne badanie polegające na dożylnym podaniu określonej ilości izotopu promieniotwórczego. Dzięki temu uzyskuje się obraz kości i można dokonać oceny ich stanu.

Metody leczenia

Gdy nowotworowi nerki nie towarzyszą przerzuty, podstawą leczenia jest wycięcie guza bądź całej nerki. Operacje oszczędzające przeprowadza się jedynie w sytuacji, gdy pacjent spełnia określone warunki dotyczące wielkości zmiany, a także jej umiejscowienia. Leczenie chirurgiczne może odbywać się z wykorzystaniem metody endoskopowej lub tradycyjnej.

Kiedy przeprowadzenie operacji nie jest możliwe, np. z uwagi na stan zdrowia chorego, zastosowanie znajdują inne sposoby:

• krioablacja – niszczenie guza za pomocą niskiej temperatury,
• ablacja falami radiowymi – niszczenie guza za pomocą fal o odpowiedniej częstotliwości,
• embolizacja – zatkanie naczyń krwionośnych doprowadzających krew do guza.

W określonych przypadkach, np. przy wybranych podtypach raka nerki, wykorzystywana jest również chemioterapia oraz leczenie systemowe. Może nim być immunoterapia (podawanie leków stymulujących układ odpornościowy) lub stosowanie leków ukierunkowanych molekularnie, działających na receptory komórek nowotworowych. Radioterapię wdraża się stosunkowo rzadko – głównie w przypadkach przerzutów w kościach, w celu zmniejszenia odczuwanego bólu.

Rak nerki – rokowania

W przypadku nowotworów nerek rokowania uzależnione są nie tylko od stopnia zaawansowania choroby, ale też jej podtypu. Według szacunków przy zdiagnozowanym raku nerkowokomórkowym na 5-letnie przeżycie ma szansę ok. 60% pacjentów, a kiedy doszło do przerzutów – mniej niż 20%. Rokowania dla raka brodawkowatego i chromofobowego wypadają lepiej niż dla raka jasnokomórkowego. Za najbardziej agresywne uznawane są nowotwory występujące rzadziej, w tym rdzeniasty i z kanalików zbiorczych.

Są sposoby na to, aby zminimalizować ryzyko rozwoju raka nerki. Należą do nich przede wszystkim unikanie palenia tytoniu, regularna aktywność fizyczna i redukcja masy ciała. Warto również podkreślić, że dzięki rozwojowi medycyny leczenie nowotworów z tej grupy staje się coraz bardziej skuteczne, nie tylko w początkowych stadiach zaawansowania.

Autor: Fundacja Onkologiczna – Alivia

Źródła:

• Opinia nr 128/2020 z dnia 15 października 2020 r.
• https://www.termedia.pl/Rak-nerki,12,36959,1,0.html
• https://journals.viamedica.pl/oncology_in_clinical_practice/article/viewFile/9319/7939
• https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/162242,rak-nerki
• https://www.czytelniamedyczna.pl/4826,zarys-anatomii-ukladu-moczowoplciowego.html