Rak piersi

Wśród wszystkich nowotworów złośliwych tym najczęściej występującym u kobiet jest rak piersi. Dotyczy to nie tylko krajów wysoko, ale i mniej rozwiniętych. Liczba zachorowań wciąż rośnie, także w Polsce. Choć bardzo często przyczyna rozwoju choroby jest nieznana, wyróżnia się kilka czynników ryzyka, które mają w tej kwestii znaczenie. Jakie są objawy raka piersi i jak wygląda leczenie?

Rak piersi – co to jest?

Według statystyk rak piersi to nie tylko najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet, ale również druga tuż po raku płuca przyczyna zgonów w tej grupie. W Polsce rocznie wykrywa się ponad 20 000 przypadków tego nowotworu. Należy przy tym podkreślić, że choroba ta jest diagnozowana także u mężczyzn – co roku jest to ok. 140 przypadków. Jak pokazują dane gromadzone przez IARC (Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem), najwyższy wskaźnik zachorowalności na nowotwór złośliwy piersi występuje w krajach Europy oraz w Ameryce Północnej. Niemniej w innych państwach, określanych mianem niskich i średnich dochodów, również odnotowuje się wzrost zachorowalności.

Kobiece piersi (gruczoły piersiowe) to parzysty narząd mający stożkowaty lub kulisty kształt. Na szczycie narządów znajduje się brodawka piersiowa i jej otoczka. U mężczyzn piersi są w stanie nierozwiniętym. Na budowę piersi składają się:

• naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy,
• tkanka łączna,
• podskórna, międzygruczołowa oraz zagruczołowa tkanka tłuszczowa,
• tkanka gruczołowa.

Nowotwór piersi najczęściej wywodzi się z przewodów mlecznych, choć może rozwinąć się także w zrazikach, czyli płatach tworzących gruczoł piersiowy (jest ich 15-20). Są też przypadki, gdy zlokalizowany jest on w tkance mięśniowej lub innej wchodzącej w skład budowy tego narządu.

Według obowiązującej klasyfikacji WHO, której aktualizacja ukazała się w 2019 roku, zmiany rozrostowe piersi dzieli się na kilka kategorii. Są to:

• gruczolaki,
• gruczolistość oraz łagodne zmiany stwardniające,
• łagodne nabłonkowe proliferacje oraz prekursory,
• nowotwory brodawkowate,
• guzy nabłonkowo-mięśniowonabłonkowe,
• nienaciekająca neoplazja zrazikowa,
• naciekający rak piersi,
• DCIS (rak przewodowy in situ),
• nowotwory neuroendokrynne,
• nowotwory rzadkie oraz typu gruczołu ślinowego.

Przyczyny raka piersi

Wyróżnia się czynniki, które zwiększają ryzyko raka piersi. Należą do nich przede wszystkim:

1. Wiek – zachorowania najczęściej dotyczą osób po 50. roku życia.
2. Płeć – jest to choroba diagnozowana głównie u kobiet.
3. Czynniki hormonalne – stosowanie hormonalnej terapii zastępczej lub doustnej antykoncepcji.
4. Czynniki reproduktywne – mowa tu o wczesnym wieku pierwszej miesiączki i późnym wieku ostatniej. To również wiek pierwszej donoszonej ciąży.
5. Obciążenia genetyczne – dotyczy szczególnie mutacji w genach BRCA1/2, która zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi nawet do 80%.
6. Styl życia – trudno jednoznacznie stwierdzić, jak istotny wpływ ma ten czynnik. Niemniej badania wskazują, że spożywanie alkoholu, nadwaga i nadmierne spożywanie tłuszczów mogą mieć w tym przypadku duże znaczenie.
7. Gęstość tkanki gruczołowej – tzw. gęsta tkanka gruczołowa zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu.
8. Łagodne zmiany – dotyczy niektórych łagodnych zmian w piersiach.

Warto pamiętać, że nawet jeśli u danej osoby nie występują wymienione wyżej czynniki, nie oznacza to, że na pewno nie zachoruje.

Rak piersi – objawy

Zwykle nowotwór złośliwy piersi bardzo długo nie daje charakterystycznych objawów. Z tego powodu bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka, w tym samobadanie czy badania obrazowe, jak mammografia czy USG. W początkowym stadium rozwój choroby przebiega bezobjawowo, dlatego u wielu pacjentek jest on wykrywany na późniejszym etapie.

Jednym z głównych objawów raka piersi jest twardy guzek, który można z łatwością wyczuć palcami. Nie jest on bolesny, a zwykle znajduje się w górnej bocznej części gruczołu piersiowego (a więc w górnym zewnętrznym kwadrancie). Pozostałe symptomy to:

• zmiana napięcia skóry, obrysu, kształtu, wielkości piersi,
• owrzodzenie lub wciągnięcie brodawki,
• asymetria sutków,
• powiększone pachowe węzły chłonne, a później też szyjno-nadobojczykowe,
• obrzęk kończyny górnej,
• pieczenie, świąd brodawki,
• zaczerwienienie, zmiany w obrębie skóry piersi lub brodawki, widoczne niewielkie dołeczki (tzw. skórka pomarańczy).

Należy też wspomnieć o innych objawach, związanych np. z psychiką. Nowotworowi może towarzyszyć lęk, jak również zaburzenia nastroju, obniżenie samooceny czy epizody depresyjne.

Diagnostyka raka piersi

Diagnostyka w nowotworach złośliwych piersi obejmuje przede wszystkim badania obrazowe, takie jak:

• mammografia i USG z oceną dołów pachowych

Jeżeli w trakcie badań obrazowych zostanie wykryta zmiana, dodatkowym krokiem jest biopsja, która może być:

• cienkoigłowa,
• gruboigłowa,
• cienko- lub gruboigłowa pod kontrolą USG węzłów pachowych,
• otwarta chirurgiczna (wykonywana w trakcie chirurgicznego zabiegu).

Dodatkowo lekarz może skierować na:

• RTG lub TK klatki piersiowej,
• USG lub TK jamy brzusznej,
• TK mózgowia,
• PET-TK.

Markery nowotworowe nie mają istotnego znaczenia w diagnostyce i nie są pomocne w postawieniu diagnozy. Często wskazane jest natomiast pełne badanie ginekologiczne.

Metody leczenia

W przypadku raka piersi zazwyczaj łączy się leczenie systemowe z metodami miejscowymi. Wybór terapii zależy od takich aspektów jak stopień zaawansowania choroby czy typ nowotworu. Leczeniem systemowym jest chemioterapia, metody biologiczne oraz hormonoterapia. Do metod miejscowych zalicza się chirurgię i radioterapię.

Gdy zdiagnozowany zostanie rak piersi in situ (przedinwazyjny), niekiedy pacjentkom zaleca się głównie obserwację i regularne badania kliniczne – tak jak przy raku zrazikowym 0 stopnia. Gdy jest to rak przewodowy in situ (DCIS, w stadium 0 rozwijający się w przewodach mlekowych), leczeniem z wyboru staje się usunięcie zmiany, ale bez resekcji węzłów chłonnych, uzupełnione radioterapią lub amputacja piersi. (więcej o stadiach zaawansowania nowotworów przeczytasz tu)

Zastosowanie znajdują też następujące metody:

1. Leczenie z oszczędzeniem piersi – jego skuteczność na wczesnym etapie rozwoju choroby jest na podobnym poziomie co amputacja. Polega na usunięciu fragmentu piersi, przeprowadzeniu diagnostyczno-leczniczego zabiegu w okolicy pachowych węzłów chłonnych i pooperacyjnej radioterapii.
2. Amputacja piersi – usunięcie całej piersi, zwykle razem ze skórą, która pokrywa gruczoł. Amputacja może być prosta, podskórna (także z zachowaniem kompleksu otoczka-brodawka), radykalna metodą Halsteda, radykalna zmodyfikowana.

Zarówno chemioterapia, jak i hormonoterapia mogą być zastosowane przed operacją oraz po. Metody te stosuje się również w sytuacji, gdy niemożliwe jest usunięcie piersi lub jej fragmentu. Leczenie systemowe uzupełnia terapia celowana, którą przeprowadza się po operacji.

Należy wspomnieć także o zabiegach wykonywanych w obrębie pachowych węzłów chłonnych. Gdy podejrzewa się przerzuty do tej okolicy, zastosowanie znajduje usunięcie węzłów (czyli limfadenektomia pachowa). Przy braku takich podejrzeń wykonuje się biopsję węzła wartowniczego, która polega na usunięciu z obszaru guza węzła chłonnego odpowiedzialnego za zbieranie chłonki.

W ciągu ostatnich lat coraz częściej pada decyzja o wykorzystaniu przedoperacyjnego leczenia systemowego. Jego rodzaj uzależniony jest od biologicznego podtypu raka, do którego nawiązujące klasyfikacja przyjęta w 2011 roku. Pozwoliło to na bardziej precyzyjny dobór skutecznych metod. Od tego momentu mówi się o następujących podtypach nowotworu piersi:

1. Luminalny A – hormonozależny, towarzyszy mu powolny przebieg i dobre rokowania. Podstawa leczenia to hormonoterapia, czasami dodatkowo stosowana jest chemioterapia.
2. Luminalny B – hormonozależny, jest nieco bardziej agresywny od typu A. Zastosowanie znajduje tu hormonoterapia lub chemioterapia, czasami też terapia celowana mająca na celu zablokowanie receptora HER2 (który jest obecny na powierzchni komórek nowotworowych).
3. HER2 dodatni nieluminalny – towarzyszą mu gorsze rokowania, jest agresywny i często daje przerzuty. W leczeniu wykorzystuje się trastuzumab, czyli substancję czynną blokującą receptor HER2.
4. Potrójnie ujemny – jeden z najgorzej rokujących nowotworów piersi, nie towarzyszy mu ekspresja receptora HER2 czy tych hormonalnych. W tym przypadku zastosowanie znajduje chemioterapia, jednak istnieje ryzyko szybkiego nawrotu choroby.

Rak piersi – rokowania

Jest kilka czynników mających wpływ na rokowania w raku piersi. Należą do nich nie tylko typ nowotworu czy wielkość guza, ale również liczba zajętych węzłów chłonnych czy obecność HER2. Gdy choroba zostanie wykryta bardzo wcześnie (w 0 lub I stopniu rozwoju) i nie doszło do przerzutów, pacjentki mają szansę na wiele lat życia. Ważne jest więc to, w jakim momencie zostanie postawiona diagnoza. Najlepsze rokowania towarzyszą rakowi luminalnemu (hormonozależnemu, który stanowi ok. 70% przypadków zachorowań), a najgorsze potrójnie ujemnemu, charakteryzującemu się dużym ryzykiem przerzutów m.in. do płuca czy wątroby.

Rak piersi to choroba, w przypadku której mamy wpływ na wybrane czynniki ryzyka. Regularne badania profilaktyczne, zmiana diety oraz stylu życia mogą mieć istotny wpływ na zdrowie.

Autor: Fundacja Onkologiczna – Alivia

Źródła:

• http://onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom1_05_Rak%20piersi_20201014.pdf
• https://journals.viamedica.pl/palliative_medicine_in_practice/article/download/PMPI.2018.0003/46609
• https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/162061,rak-piersi
• https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-piersi-u-kobiet-czym-jest
• https://cnol.kobiety.med.pl/pl/anatomia-i-morfologia-gruczolu-piersiowego/
• https://journals.viamedica.pl/biuletyn_pto/article/view/70836