Rak płuc – diagnostyka, leczenie i prognozy (cz. 2)

Rak płuc nazywany jest cichym zabójcą. Co roku zachoruje na niego 21 tysięcy Polaków. O przyczynach i objawach raka płuc, oraz kiedy zrobić badania przesiewowe pisaliśmy w części 1. artykułu. Poniżej przeczytasz jak diagnozuje się i leczy tę chorobę nowotworową oraz na jakie prognozy mogą liczyć pacjenci.

Diagnostyka

Pierwsza wizyta u lekarza zwykle obejmuje wywiad medyczny i rodzinny oraz wykonanie badania fizykalnego (np. osłuchanie serca i płuc). Ponieważ objawy raka płuc są podobne do wielu innych, bardziej powszechnych chorób, lekarz może rozpocząć diagnostykę od wykonania badań krwi i prześwietlenia klatki piersiowej. 

Kolejne etapy diagnozy obejmują więcej badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa, a następnie biopsję. Inne badania obejmują zastosowanie PET/TK w celu sprawdzenia, czy rak się rozprzestrzenił, a także badania tkanki nowotworowej z biopsji, aby móc wybrać najlepszy rodzaj leczenia. 

Badania krwi 

Badania krwi same w sobie nie mogą wskazać jednoznacznie na raka płuc, ale są pewnym wyznacznikiem tego, jak w ogólności działają narządy i inne części ciała. Jakie badania krwi wykonać? Lekarz zleci na pewno morfologię, CRP, kreatyninę, bilirubinę, aminotransferazy, ale może rozszerzyć ten profil.

Obrazowanie 

Zdjęcia rentgenowskie klatki piersiowej i tomografia komputerowa mogą pokazać zmiany w płucach. Skany PET/CT wykonuje się, by dowiedzieć się więcej po niepokojących wynikach tomografii komputerowej lub po zdiagnozowaniu raka w celu ustalenia, czy rak się rozprzestrzenił.

Jak wygląda rak płuc na RTG?

Zdjęcia rentgenowskie nie są tak dobre jak tomografia komputerowa, jeśli chodzi o uwidocznienie guza w płucach, zwłaszcza we wcześniejszych stadiach rozwoju. Guzy mogą być zbyt małe, aby było je widać na zdjęciu rentgenowskim lub mogą być zasłaniane przez inne struktury w ciele (takie jak żebra).

Rak płuca na zdjęciu rentgenowskim ma charakterystyczne cechy, które umożliwiają jego rozpoznanie:

• guz w miąższu płucnym widoczny jako jasny (biały) obszar w ciemnej (czarnej) przestrzeni płuc, może mieć kształt okrągły, guzowaty lub lite zacienienia
• niedodma: obszar płuc, do którego nie dochodzi powietrze z powodu guza, widoczny jako białe nieregularne obszary, zwykle u podstawy płuc lub na obwodzie
• powiększenie węzłów chłonnych wnękowych lub śródpiersiowych
• płyn w jamie opłucnej widoczny jako biały obszar, zależnie od ilości i lokalizacji
• uniesienie przepony, co widać jako asymetrię
• inne nieprawidłowości wskazujące na naciekanie guza lub przerzuty w kościach.

Zdjęcia rentgenowskie nie są podstawą do diagnozy raka płuc – mogą jedynie pokazać lekarzowi, co należy dokładniej zbadać. 

Procedury stosowane w celu wstępnego zdiagnozowania raka płuc lub znalezienia potencjalnych przerzutów obejmują: 

• biopsję
• bronchoskopię
• torakoskopię
• chirurgię klatki piersiowej wspomaganej wideo
• toracentezę
• USG wewnątrzoskrzelowe
• endoksopowe USG przełyku
• mediastinoskopię
• mediastinotomię
• badania histologiczne
• i testy molekularne.

Biopsja 

Za pomocą igły lekarz może pobrać próbki tkanki lub płynu (biopsja), które później bada się pod mikroskopem pod kątem obecności komórek nowotworowych i określenia rodzaju raka. W próbkach może być również sprawdzana obecność zmian genetycznych (mutacji), które mają wpływ na leczenie.

Bronchoskopia, torakoskopia lub chirurgia klatki piersiowej wspomagana wideo (VATS)

Lekarz wykorzystuje te procedury do obejrzenia części płuc i pobrania próbek tkanek.

Toracenteza

Lekarz przeprowadza tę procedurę w celu pobrania próbki płynu otaczającego płuca do badania. 

Ultrasonografia wewnątrzoskrzelowa lub endoskopowa ultrasonografia przełyku

Lekarz wykorzystuje te procedury do oglądania i biopsji węzłów chłonnych.

Mediastinoskopia lub mediastinotomia

Lekarz stosuje te procedury w celu zbadania i pobrania próbek z obszaru między płucami (śródpiersia).

Ocena histologiczna

Fragment guza pobrany w trakcie innych procedur lub wymaz z oskrzeli ocenia pod mikroskopem lekarz patomorfolog.

Testy molekularne 

W ramach biopsji lekarz może zlecić badanie próbki tkanki pod kątem obecności zmian genetycznych, na które mogą być ukierunkowane specjalne leki w ramach planu leczenia. Geny, które często są zmutowane i kodują zmienione białka – cele w leczeniu NSCLC, obejmują: KRAS, EGFR, ALK, ROS1, BRAF, RET, MET, HER2, NTRK.

Leczenie

Leczenie może zniszczyć komórki nowotworowe, powstrzymać ich namnażanie lub pobudzić układ odpornościowy do walki z nimi. Niektóre terapie są również stosowane w celu zmniejszenia objawów i złagodzenia bólu. Leczenie będzie zależeć od rodzaju raka płuc, jego lokalizacji, stopnia rozprzestrzenienia i wielu innych czynników. 

Jakie terapie stosuje się w raku płuc? Leczenie raka płuc obejmuje:

• operację
• ablację prądem o częstotliwości radiowej
• radioterapię
• chemioterapię
• terapie celowane 
• i immunoterapię.

Operacja 

NSCLC, który się nie rozprzestrzenił i SCLC, który jest ograniczony do pojedynczego guza, może kwalifikować się do operacji. Chirurg może usunąć guz i niewielką ilość zdrowej tkanki wokół niego, aby upewnić się, że nie pozostały żadne komórki nowotworowe. Czasami konieczne jest usunięcie całości lub części płuca (resekcja), aby zwiększyć szansę na to, że rak nie powróci.

Ablacja prądem o częstotliwości radiowej 

Guzy NSCLC w pobliżu zewnętrznych krawędzi płuc są czasami leczone za pomocą ablacji prądem o częstotliwości radiowej (RFA). RFA wykorzystuje fale radiowe o wysokiej energii do podgrzewania i niszczenia komórek nowotworowych. 

Radioterapia

Radioterapia wykorzystuje wiązki o wysokiej energii do zabijania komórek nowotworowych. Może być stosowana samodzielnie lub w celu zwiększenia skuteczności zabiegu chirurgicznego. Radioterapia może być również stosowana jako leczenie paliatywne, w celu zmniejszenia guzów i złagodzenia bólu. Stosuje się ją zarówno w przypadku NSCLC, jak i SCLC.

Chemioterapia 

Chemioterapia jest często połączeniem wielu leków mających powstrzymać wzrost komórek nowotworowych. Może być podawana przed lub po operacji lub w połączeniu z innymi rodzajami leków, takimi jak immunoterapia. Chemioterapia raka płuc jest zwykle podawana dożylnie. 

Terapie celowane

U niektórych osób z NSCLC komórki raka płuc mają określone mutacje, które pomagają rakowi rosnąć. Specjalne leki celują w nieprawidłowe białka powstałe w wyniku mutacji genów, które je kodują. Leki spowalniają wzrost lub niszczą komórki nowotworowe. Inne leki, zwane inhibitorami angiogenezy, mogą powstrzymać tworzenie nowych naczyń krwionośnych, których komórki nowotworowe potrzebują do wzrostu. 

Przykładami leków celowanych stosowanych w leczeniu raka płuc są np. erlotynib, gefitynib, afatynib, kryzotynib, ozymertynib.

Immunoterapia 

Nasze ciała zazwyczaj rozpoznają komórki, które są uszkodzone i niszczą je. Nowotwory mają sposoby na ukrycie się przed układem odpornościowym, aby uniknąć śmierci. Immunoterapia sprawia, że komórki nowotworowe znowu stają się „widoczne” dla układu odpornościowego, dzięki czemu organizm może znowu zwalczać raka

Przykłady immunoterapii stosowanych w leczeniu raka płuc to np. pembrolizumab, niwolumab, atezolizumab.

Leczenie łagodzące objawy (opieka paliatywna) 

Niektóre metody leczenia raka płuc stosuje się, by złagodzić objawy, takie jak ból i trudności w oddychaniu. Obejmują one terapie zmniejszające lub usuwające guzy, które blokują drogi oddechowe oraz procedury usuwające płyn z okolic płuc i zapobiegające jego gromadzeniu się.

Rokowania

W przypadku niektórych pacjentów z rakiem we wczesnym stadium lekarz operacyjnie usunie nowotwór i konieczne będą badania kontrolne przez kilka lat. Dla wielu innych jest to proces, który ewoluuje w czasie. Może to oznaczać stosowanie jednego rodzaju leczenia, dopóki będzie skuteczne, a następnie przejście na inną terapię.

Czy rak płuc jest wyleczalny?

Niektóre rodzaje raka płuc można uznać za wyleczone, jeśli zostaną zdiagnozowane, zanim zaczną przerzutować. Lekarze nie używają często słowa „wyleczony”, ale mówią raczej o „remisji” lub „braku oznak choroby” (NED). Jeśli jesteś w remisji lub rak nie dawał o sobie znać przez pięć lat lub dłużej, możesz zostać uznany za wyleczonego.

Jednak zawsze istnieje niewielka szansa, że komórki nowotworowe mogą znowu się pojawić. 

Jaki jest wskaźnik przeżycia w przypadku raka płuc? 

Dzięki poprawie w zakresie wykrywania i leczenia, wskaźniki zgonów z powodu raka płuc gwałtownie spadły w ostatnich latach. Wskaźnik przeżycia w przypadku raka płuc zależy w dużej mierze od tego, czy w momencie rozpoznania były już obecne przerzuty, jak guz reaguje na leczenie, od ogólnego stanu zdrowia pacjenta i innych czynników.

W przypadku małych guzów, które nie rozprzestrzeniły się do węzłów chłonnych, wskaźniki przeżycia wynoszą 90% dla guzów mniejszych niż 1 cm, 85% dla guzów od 1 do 2 cm i 80% dla guzów od 2 do 3 cm. Względny wskaźnik pięcioletniego przeżycia dla raka płuc zdiagnozowanego w dowolnym stadium rozwoju wynosi 22,9%. 

Względne wskaźniki pięcioletniego przeżycia w zależności od stopnia rozprzestrzenienia się raka wynoszą: 

• 61,2% (64% dla NSCLC, 29% dla SCLC) w przypadku raka ograniczonego do jednego płuca (zlokalizowanego)
• 33,5% (37% dla NSCLC, 18% dla SCLC) w przypadku raka, który rozprzestrzenił się na węzły chłonne (regionalne)
• 7% (26% dla NSCLC, 3% dla SCLC) w przypadku raka, który rozprzestrzenił się na inne narządy (odległe). 

Te liczby nie uwzględniają Twoich indywidualnych czynników wpływających na rokowania, dlatego, jeśli chcesz znać prognozy swojej choroby, porozmawiaj o tym z lekarzem.

Podsumowanie

Rozwój raka płuc może trwać długo, zanim choroba zostanie zdiagnozowana. Głównymi czynnikami ryzyka są palenie papierosów i e-papierosów, jednak rak płuc może wystąpić również u osób niepalących.

Obraz raka płuc można uchwycić na zdjęciu radiologicznym, a do dalszej diagnostyki wykorzystuje się inne metody obrazowe, biopsję, bronchoskopię, torakoskopię, mediastinoskopię oraz ultrasonografię.

Dostępne metody leczenia to chirurgia, chemio- i radioterapia oraz nowoczesne terapie celowane i immunoterapie. Rak płuc może być wyleczalny, ale w dużej mierze zależy to od stadium choroby w momencie rozpoznania.

Chcesz wiedzieć więcej na temat leczenia raka płuc? Śledź na bieżąco lub przeszukaj archiwalne wpisy w bazie wiedzy.

Autorka: Martyna Piotrowska

Źródła:
What Is Lung Cancer? | Types of Lung Cancer | American Cancer Society
Lung cancer (who.int)
Lung Cancer – StatPearls – NCBI Bookshelf (nih.gov)
Lung cancer – Symptoms and causes – Mayo Clinic
Lung Cancer: Types, Stages, Symptoms, Diagnosis & Treatment (clevelandclinic.org)
Lung Cancer—Patient Version – NCI
Lung Cancer – StatPearls – NCBI Bookshelf (nih.gov)
Rak płuca – European Lung Foundation
Program badań w kierunku wykrywania raka płuca – Ministerstwo Zdrowia – Portal Gov.pl (www.gov.pl)https://cancerprevention.pl/jak-dlugo-rozwija-sie-rak-pluc
Nowotwory płuca i opłucnej Czym są? | Krajowy Rejestr Nowotworów (onkologia.org.pl)
Rak płuca – Wikipedia, wolna encyklopedia
Rak płuc – objawy, przyczyny, rodzaje, badania, leczenie | Onkologia – mp.pl