Regeneracja skóry u pacjentów onkologicznych

Leczenie onkologiczne ratuje życie, ale często odbija się na kondycji skóry. Chemioterapia, radioterapia czy nowoczesne terapie celowane mogą prowadzić do suchości, podrażnień, świądu i spowolnionego gojenia ran. Pielęgnacja i regeneracja skóry w tym czasie to nie tylko kwestia wyglądu, ale przede wszystkim komfortu i zdrowia. Dowiedz się, w jaki sposób możesz codziennie wspierać regenerację skóry.

1. Dlaczego skóra potrzebuje szczególnej ochrony podczas leczenia raka?
2. Skóra po radioterapii – jak reaguje i czym smarować?
3. Regeneracja skóry – łagodzenie podrażnień
4. Jak radzić sobie z odczynami skórnymi radioterapii?
5. Jak dbać o skórę po operacji usunięcia raka?
6. Regeneracja skóry po chemioterapii – jak wspierać proces gojenia?
7. Kiedy zgłosić się do lekarza?
8. Podsumowanie – regeneracja skóry w trakcie i po leczeniu nowotworowym

Dlaczego skóra potrzebuje szczególnej ochrony podczas leczenia raka?

Skóra to pierwsza bariera chroniąca organizm. Komórki skóry muszą ciągle się odnawiać i ulegają szybkim podziałom. A leki przeciwnowotworowe i naświetlania uszkadzają szybko dzielące się komórki – zarówno te chore, jak i zdrowe. Dlatego u pacjentów onkologicznych w obrębie uszkodzonej promieniowaniem tkanki nowotworowej i w jej otoczeniu mogą pojawić się:

• stan zapalny,
• przesuszenie i łuszczenie,
• zaczerwienienie,
• przebarwienie,
• bolesne pęcherze lub nadwrażliwość na dotyk,
• świąd nasilający się w trakcie leczenia.

Im szybciej zaczniemy reagować na pierwsze objawy, tym łatwiej złagodzimy dolegliwości i przywrócimy skórze równowagę.

Skóra po radioterapii – jak reaguje i czym smarować?

Radioterapia niemal zawsze powoduje tzw. popromienne zapalenie skóry. Wczesny odczyn może pojawić się już kilka dni po radioterapii. Późny odczyn, gdy zmiany zachodzą już w skórze właściwej, powstaje w ciągu 4 do 6 tygodniu od rozpoczęcia leczenia.

Początkowo pojawia się suchość i rumień (zaczerwienienie), a później może dojść do złuszczania się naskórka. W cięższych przypadkach występują sączące rany, krwawienia, a nawet utrata owłosienia w napromienianym miejscu. Otwarte rany często stają się wrotami infekcji dla szkodliwych bakterii, co opóźnia gojenie uszkodzonej skóry.

Silny odczyn zapalny może pojawić się również po zakończeniu leczenia radioterapią. Pacjenci często obserwują przebarwienia lub odbarwienia skóry, utrwalone poszerzone naczynia krwionośne (teleangiektazje), tkliwość skóry i wrażliwość na wysoką temperaturę oraz ekspozycję na słońce.

Na uszkodzenia skóry spowodowane radioterapią bardziej narażeni są pacjenci, którzy równocześnie z radioterapią przyjmują inne terapie onkologiczne (przeciwciała monoklonalne lub chemioterapię). Czynnikami zwiększającymi ryzyko popromiennego zapalenia skóry są również: starszy wiek, otyłość, palenie papierosów, picie alkoholu, niedożywienie i choroby współistniejące, tj. cukrzyca, nadciśnienie, niewydolność nerek i zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego.

Na reakcję skóry ma również wpływ ogólny stan skóry, czyli wcześniejsze oparzenia, urazy, infekcje oraz umiejscowienie guza: bardziej podatna jest cienka skóra np. na twarzy, pod pachami, w okolicach intymnych i pod piersiami.

Regeneracja skóry – łagodzenie podrażnień

• Zadbaj o właściwą higienę przed i po zabiegach radioterapii,
• stosuj emolienty i kremy łagodzące bez alkoholu, barwników i substancji zapachowych, najlepiej w formie łatwego do rozprowadzenia lekkiego kremu lub lotionu,
• wybieraj preparaty z pantenolem i alantoiną – pantenol zwiększa uwodnienie naskórka, uelastycznia skórę, przyspiesza proces odbudowy naskórka i komórek skóry właściwej, alantoina zmiękcza i nawilża naskórek,
• kwas foliowy chroni przed fotostarzeniem i wspomaga regenerację – włącz do swojej diety produkty bogate w tę witaminę,
• smaruj skórę maścią z nagietkiem – zmniejsza ilość odczynów skórnych i ból,
• szukaj preparatów z ceramidami – chronią przed nadmierną utratą wody i poprawiają jej wchłanianie,
• używaj kosmetyków ze skwalanem – ma właściwości nawilżające podobne do kwasu hialuronowego,
• możesz też stosować żel aloesowy, który łagodzi podrażnienia, zmniejsza rumień i obrzęk, ma działanie przeciwświądowe, wybieraj produkty z oczyszczonym aloesem, niezawierające hydroksyantracenu,
• używaj chłodnych okładów (tylko jeśli lekarz nie widzi przeciwwskazań).

Podsumowując, najważniejsze jest odpowiednie nawilżenie. Jednak nie smaruj skóry tuż przed naświetlaniem, bo może to wywołać efekt zwiększenia pochłoniętej dawki promieniowania. Lekarze rekomendują nawilżanie skóry co najmniej 4 godziny przed zabiegiem radioterapii i po nim.

Jak radzić sobie z odczynami skórnymi po radioterapii?

Zarówno w profilaktyce, jak i przy rozwiniętym popromiennym zapaleniu skóry lekarz może rozważyć stosowanie preparatów steroidowych. Można też wykorzystać kwas hialuronowy, który stymuluje fibroblasty (komórki produkujące kolagen odpowiadający za strukturę i elastyczność skóry) i przyspiesza proces gojenia, co pozwala zmniejszać i opóźniać pojawienie się odczynu popromiennego.

Inne sposoby wspierające leczenie popromiennego zapalenia skóry to:

• preparaty zawierające jony srebra (sól srebrowa sulfadiazyny, opatrunki) – hamują rozwój bakterii, a także zmniejszają miejscowe dolegliwości bólowe,
• opatrunki hydrokoloidowe i hydrożelowe aktywnie wpływają na kontrolę wysięku, szybkość oddzielania się martwych tkanek oraz gojenie uszkodzonej skóry,
• opatrunki poliuretanowe dobrze kontrolują wysięk i zapobiegają niszczeniu skóry w kontakcie z wydzieliną z rany oraz podczas zmiany opatrunku,
• dermokosmetyki zawierające bogatą w mikroelementy wodę termalną aktywnie pobudzają podziały komórek naskórka i przyspieszają odnowę podrażnionej skóry.

Jeśli nie wiesz, który będzie dla Ciebie najlepszy, porozmawiaj o tym z lekarzem dermatologiem. Sprawdź, czy mamy rabat na interesujący Cię kosmetyk po radioterapii. Dołącz do grona naszych podopiecznych, zarejestruj się w portalu moja.alivia.org.pl i znajdź odpowiednią ofertę w wyszukiwarce na podstronie „Twoje benefity”.

Jak dbać o skórę po operacji usunięcia raka?

W pierwszych dniach po operacji unikaj długiego moczenia rany: zamiast kąpieli w wannie wybierz szybki prysznic. Stosuj opatrunki, które pozwalają skórze swobodnie oddychać – to kluczowy element wspierania prawidłowej regeneracji skóry.

Po zdjęciu opatrunku smaruj tworzącą się bliznę maściami nawilżającymi, np. z silikonem. Mobilizuj bliznę: rozciągaj, masuj i rozcieraj skórę. Masuj także mięśnie i powięzi. Fizjoterapeuta pokaże Ci, jak dokładnie to robić.

Inne metody terapii blizn to presoterapia i kinezjotaping. Pierwsza mechanicznie pobudza odpływ limfy za pomocą mankietu ze sprężonym powietrzem, druga poprawia elastyczność blizn przez używanie specjalnych taśm. Terapię blizny możesz zacząć od momentu zagojenia i stosować nawet do trzech lat.

Regeneracja skóry po chemioterapii – jak wspierać proces gojenia?

Chemioterapia powoduje, że skóra staje się cienka, nadwrażliwa i podatna na urazy. Paznokcie mogą stać się kruche i bolesne, a włosy wypadają.  Wspomożesz odnowę skóry, wprowadzając kilka nawyków:

• systematycznie nawilżaj ciało balsamami i maściami odbudowującymi barierę ochronną, najlepiej po kąpieli,
• unikaj długich kąpieli i gorącej wody,
• myj skórę łagodnymi syndetami zamiast zwykłego mydła – najlepiej sprawdzają się preparaty hipoalergiczne, bez parabenów i substancji drażniących,
• zabezpieczaj paznokcie odżywkami, unikaj hybryd i akrylu,
• używaj łagodnych szamponów i odżywek,
• chroń skórę przed słońcem i ekstremalnymi czynnikami zewnętrznymi (używaj kremów z filtrem SPF 50+).

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Niezależnie od zastosowanej terapii onkologicznej Twoja skóra wymaga regeneracji, dbaj więc o dietę i nawadniaj organizm. Szczególnie zwróć uwagę na to, żeby na talerzu znalazły się produkty bogate w witaminy A, C, E i kwasy omega-3, które wspierają procesy naprawcze. Korzystaj z pomocy specjalistów: dermatolog, onkolog, czy pielęgniarka onkologiczna pomogą dobrać najlepszą pielęgnację.

Bezwzględnej konsultacji wymagają sytuacje, gdy pojawiają się:

• silny ból lub pieczenie skóry,
• sączące się rany lub pęcherze,
• rozległe krwawienia czy trudno gojące się zmiany,
• nasilający się świąd, który nie ustępuje po domowych metodach.

Podsumowanie – regeneracja skóry w trakcie i po leczeniu nowotworowym

Skóra pacjentów onkologicznych wymaga wyjątkowej troski. Regularne nawilżanie, ochrona przed słońcem i delikatna pielęgnacja pomagają odzyskać komfort i wspierają proces regeneracji. Jeśli objawy nasilają się lub budzą niepokój – nie czekaj, tylko skontaktuj się z lekarzem.

Więcej o pielęgnacji skóry podczas leczenia onkologicznego dowiesz się z artykułów w naszej Bazie Wiedzy o Raku.

Autorka: Martyna Piotrowska

Konsultacja: lek. Bernard Dżumaga

Źródła: Artykuł napisany na podstawie materiałów wewnętrznych Fundacji Alivia