Odżywianie w okresie okołooperacyjnym

Zabieg operacyjny jest jedną z najczęstszych metod wykorzystywanych do leczenia chorób nowotworowych. Głównym celem operacji jest usunięcie guzów i łagodzenie objawów np. obstrukcji przewodu pokarmowego. Zarówno przed operacją jaki i po organizm chorego musi być dobrze odżywiony, aby nie doszło do wystąpienia niedożywienia oraz rozwoju groźnych powikłań pooperacyjnych. Zapewnienie optymalnego żywienia, często wymaga modyfikacji codziennej diety do istniejących warunków fizjologicznych organizmu. Zabieg operacyjny jest sporym obciążeniem dla organizmu. W tym czasie dochodzi do zwiększonego zapotrzebowania nie tylko na energię, ale również na podstawowe składniki odżywcze. Istnieje zależność między stanem odżywienia pacjenta w okresie przed operacyjnym, a jego kondycją po zabiegu.

Żywienie przed operacją

Sposób przygotowywania diety przed operacją powinien opierać się na zasadach zdrowego odżywiania, tak aby organizm miał zapewniony dopływ wszystkich niezbędnych składników pokarmowych: białek, tłuszczy i węglowodanów. Jeżeli lekarz nie zaleci modyfikacji żywieniowych należy prowadzić stały program diety. Bardzo ważne jest, aby przed operacją organizm był dobrze odżywiony, gdyż przyśpieszy to czas rekonwalescencji i powrotu do zdrowia. Przy braku przeciwwskazań można zwiększyć podaż białka w diecie, które przyśpieszy gojenie ran pooperacyjnych oraz zwiększy odporność. Jeżeli w momencie podjęcia decyzji o zabiegu chirurgicznym w organizmie pacjenta dojdzie do rozwoju niedożywienia należy jak najszybciej wyrównać braki odżywcze oraz wspomóc żywienie tradycyjne specjalnymi medycznymi środkami żywieniowymi. W zależności od operowanego miejsca/narządu każdy pacjent kilka dni przed zabiegiem otrzymuje indywidualne wskazówki dotyczące postępowania żywieniowego.

Żywienie po operacji

W okresie ok. 1-2 miesięcy po zabiegu chirurgicznym nowotworu umiejscowionego w przewodzie pokarmowym codzienne żywienie powinno być dokładnie planowane i ściśle przestrzegane. Zalecane jest częste spożywanie małych porcji pokarmów ok.6-8/dobę. Należy bardzo precyzyjnie dobierać techniki przygotowywania posiłków, zalecane jest głównie gotowanie tradycyjne oraz gotowanie na parze. Przygotowane pokarmy powinny być rozdrobnione i przyjmować konsystencję papki. Zaleca się wybierać produkty jak najmniej przetworzone, naturalne pochodzące ze znanych źródeł. Należy unikać produktów ostrych, marynowanych, peklowanych oraz wędzonych. Posiłki powinny być spożywane w spokojnej atmosferze, należy również dokładnie przeżuwać każdy kęs. Wszystkie kroki dotyczące rozszerzenia diety łatwostrawnej po zabiegu operacyjnym należy konsultować z lekarzem oraz dietetykiem.

Wśród produktów i potraw zalecanych po operacji znajdują się m. in..: biszkopty, pieczywo pszenne, płatki ryżowe, ryż, makarony, gotowane i rozdrobnione chude mięso drobiowe oraz chude ryby, gotowane warzywa (marchewka, ziemniaki, buraki, dynia) i pieczone owoce (np. jabłka), produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu (np. chude twarogi, jogurty, kefiry), kisiele, budynie, przetarte kompoty, woda mineralna niegazowana, słaba herbata, zupy przygotowywane na wywarach warzywnych oraz łagodne przyprawy.
Do produktów i potraw przeciwwskazanych po zabiegu operacyjnym zalicza się m. in.: pieczywo pełnoziarniste, produkty smażone w głębokim tłuszczu (np. schabowy w panierce, placki ziemniaczane, frytki), surowe warzywa i owoce, słodycze, nasiona roślin strączkowych (np. fasola, groch, soja, bób), warzywa kapustne i cebulowe, tłuste sery i mięsa (np. wieprzowina, wołowina), podroby, wysokoprocentowe śmietany, majonez, smalec, słonina, napoje gazowane, kakao, kawa, słone przekąski oraz ostre przyprawy.

tabela 1. Procedury chirurgiczne wymagające modyfikacji diety.

U ok. 25-50% pacjentów leczonych operacyjnie stwierdza się cechy niedożywienia. Taki stan w organizmie jest bardzo niebezpieczny i przyczynia się do pogorszenia wyników leczenia oraz wydłuża czas hospitalizacji. Bardzo często pacjenci, u których w skutek choroby nowotworowej doszło do usunięcia żołądka zmagają się z tzw. zespołem poresekcyjnym, który objawia się bardzo szybkim nasyceniem po zjedzeniu małych porcji, bólami brzucha, nudnościami, biegunkami, uporczywym odbijaniem oraz ogólnym osłabieniem. Natomiast u pacjentów z resekcją jelita cienkiego może ujawnić się tzw. zespół jelita krótkiego, którego objawami są: szybka utrata masy ciała, biegunka oraz utrata elektrolitów. Po wystąpieniu takich objawów należy podjąć odpowiednie kroki żywieniowe. Zalecenia dla tych pacjentów ukażą się w artykule dotyczącym dietoterapii skutków ubocznych leczenia przeciwnowotworowego.

Autorem artykułu jest mgr Małgorzata Solecka – dietetyk kliniczny,
specjalista ds. żywienia i edukacji pacjentów onkologicznych.
Artykuł objęty jest prawem autorskim.
Wszystkimi prawami do tekstu oraz jego fragmentów dysponuje Autorka.
Prosimy o nie powielanie tekstu ani jego fragmentów bez Jej zgody.

1. Jarosz M., Sajór I.: Żywienie chorych z nowotworami, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
2. N. Peckenpaugh.: Podstawy żywienia i dietoterapia, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Warszawa 2012
3. A. Rogulska.: Postępowanie dietetyczne w niedożywieniu, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011