Mikroflora przewodu pokarmowego a nowotwory

O mikroflorze przewodu pokarmowego człowieka pisaliśmy szerzej w artykule Mikroflora przewodu pokarmowego. 

Czy drobnoustroje zamieszkujące organizm człowieka mają wpływ na rozwój i leczenie chorób onkologicznych? 

Mikrobiom a nowotwory

Rola mikrobiomu w kontekście chorób nowotworowych to przede wszystkim wpływ na ryzyko rozwoju oraz przebieg choroby. Obecnie wiadomo że dysbioza (czyli zaburzenie równowagi w składzie mikroflory) może zwiększać ryzyko rozwoju niektórych nowotworów, a u podłoża tego zjawiska leży prawdopodobnie stan zapalny. Zaburzenia składu mikroflory jelitowej mogą być przyczyną powstawania lokalnego stanu zapalnego, który może zapoczątkować proces nowotworzenia.

Mówi się, że nawet 16% wszystkich nowotworów u ludzi spowodowanych jest przez czynniki zakaźne lub związany z infekcją przetrwały stan zapalny.

Ponadto niektóre bakterie mogą produkować szkodliwe substancje, które bezpośrednio stymulują proces nowotworowy. Wykazano, że zdrowy styl życia obejmujący prawidłową dietę, aktywność fizyczną i odpowiednią ilość snu może korzystnie wpływać na skład mikrobiomu i w ten sposób przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia niektórych nowotworów.

Najwięcej badań oceniających wpływ mikrobiomu na ryzyko nowotworu przeprowadzono w odniesieniu do nowotworów przewodu pokarmowego (nowotwory jamy ustnej, przełyku, żołądka oraz jelita grubego). Znane są również doniesienia wskazujące na zależność pomiędzy składem mikrobiomu a ryzykiem nowotworów trzustki czy wątroby. Warto jednak pamiętać, że proces nowotworzenia jest mechanizmem, na który wpływa wiele czynników a dieta czy też stosowanie probiotyków to tylko jeden z nich. 

Rola mikrobiomu w czasie leczenia 

Wiadomo, że skład mikroflory wpływa na zdrowie gospodarza, ale czy może wpływać na jakość leczenia przeciwnowotworowego? Wydaje się, że tak.

Skład mikroflory prawdopodobnie ma wpływ na leczenie niektórych rodzajów nowotworów. Prawidłowy skład mikroflory, czyli przewaga korzystnych gatunków mikroorganizmów nad patogennymi, wspiera funkcje układu odpornościowego zmniejszając tym samym podatność na infekcje i poprawiając odpowiedź na leczenie.

Obecnie prowadzone są badania między innymi w kierunku wpływu obecności szczepów Bifidobacterium longum na leczenie niedrobnokomórkowego raka płuca czy też obecności szczepów Clostridiales na leczenie pacjentów z czerniakiem. Co ciekawe niektóre gatunki zasiedlające przewód pokarmowy mogą wpływać na skuteczność i skutki uboczne chemioterapii. Przypuszcza się, że bakterie z rodzaju Bacteroides mogą powodować akumulacje toksycznych metabolitów we krwi, zwiększać prawdopodobieństwo ciężkich biegunek lub nasilać inne działania uboczne chemioterapii. Z kolei bakterie typu Lactobacillus mogą poprawiać skuteczność chemioterapii ułatwiając dystrybucję leku w organizmie, co wykazano w badaniach na zwierzętach. W przypadku radioterapii mówi się głównie o zmniejszeniu nasilenia zapaleń błony śluzowej, które są częstym powikłaniem po tym rodzaju leczenia. Prawdopodobnie mikrobiom wpływa na jakość struktury nabłonków i wysyłanie sygnałów o procesie zapalnym. Korzystny efekt w łagodzeniu powikłań po radioterapii zaobserwowano w badaniach na zwierzętach między innymi dla szczepów Lactobacillus i Bifidobacterium. 

Na podstawie dostępnych obecnie danych można stwierdzić, że dieta ma znaczący wpływ na mikrobiom człowieka. Na skład mikrobiomu ma wpływ między innymi ilość kalorii, rodzaj węglowodanów, obecność błonnika czy też spożywanie alkoholu. Ponieważ zaburzenia w składzie mikrobiomu mogą zwiększać ryzyko niektórych rodzajów nowotworów wskazane jest, aby dbać o prawidłowo zbilansowaną dietę i zdrowy tryb życia. Wpływ mikrobiomu na przebieg choroby nowotworowej i skuteczność leczenia wymaga dalszych badań. Nie potwierdzono również wystarczająco wypływu suplementacji probiotykami lub prebiotykami u pacjentów z nowotworem.

W przypadku profilaktyki należy kierować się zasadami zdrowego sposobu odżywiania i wzbogacać dietę w naturalne probiotyki (produkty kiszone, fermentowane produkty mlecznego), a w leczeniu nowotworu wszelką suplementację i sposób żywienia ustalić z odpowiednim specjalistą dietetyki i lekarzem.

Autor: Elwira Gliwska, dietetyk

Źródła:

1. Gibiino G, De Siena M, Sbrancia M, et al. Dietary Habits and Gut Microbiota in Healthy Adults: Focusing on the Right Diet. A Systematic Review. Int J Mol Sci. 2021;22(13):6728. Published 2021 Jun 23. doi:10.3390/ijms22136728
2. Moszak M, Szulińska M, Bogdański P. You Are What You Eat-The Relationship between Diet, Microbiota, and Metabolic Disorders-A Review. Nutrients. 2020;12(4):1096. Published 2020 Apr 15. doi:10.3390/nu12041096
3. Dzutsev A, Goldszmid RS, Viaud S, Zitvogel L, Trinchieri G. The role of the microbiota in inflammation, carcinogenesis, and cancer therapy. Eur J Immunol. 2015 Jan;45(1):17-31. doi: 10.1002/eji.201444972. Epub 2014 Nov 13. PMID: 25328099.
4. Helmink BA, Khan MAW, Hermann A, Gopalakrishnan V, Wargo JA. The microbiome, cancer, and cancer therapy. Nat Med. 2019 Mar;25(3):377-388. doi: 10.1038/s41591-019-0377-7. Epub 2019 Mar 6. PMID: 30842679.
5. Alexander JL, Wilson ID, Teare J, Marchesi JR, Nicholson JK, Kinross JM. Gut microbiota modulation of chemotherapy efficacy and toxicity. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2017 Jun;14(6):356-365. doi: 10.1038/nrgastro.2017.20. Epub 2017 Mar 8. PMID: 28270698.